Regionale uitgaven 2012-18

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2012-45

IAI’s 2012-18

Dwangarbeid in Staphorst : Joodse werkkampen in Staphorst en Rouveen / Gert-Jan Westhoff. - [Kampen] : IJsselacademie, 2012. - 144 p. – (Publicaties van de IJsselacademie; 228). – ISBN 9789066972247. - € 39,50

Vanaf begin 1942 werden vanuit het hele land duizenden joodse mannen naar ‘werkverruimingskampen’ in de noordelijke en oostelijke provincies gestuurd, waar ze vooral ontginningswerkzaamheden moesten verrichten. Drie van de veertig kampen lagen in de gemeente Staphorst: Conrad, Beugelen en Het Wijde Gat. Ze vormden het voorportaal tot de vernietigingskampen, waaruit slechts 6 van de 344 personen, die in Staphorst waren tewerkgesteld, terugkeerden. De auteur interviewde oudere Staphorsters en verzamelde ooggetuigenverslagen, handgeschreven brieven uit de Staphorster kampen, oproepformulieren en foto’s. Ook had hij intensieve contacten met een van de overlevenden, die in Amerika woont. Met dit boek worden de kampen aan de vergetelheid ontrukt.

Onze man in Constantinopel : Frederik Gijsbert Baron van Dedem (1743-1820) / Henk Boom. - Zutphen : Walburg Pers, 2012. - 272 p. – ISBN 9789057308468. - € 24,95

Henk Boom schetst een beeld van de omstandigheden waaronder de Overijsselse baron Frederik Gijsbert van Dedem zijn functie van ambassadeur der Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tussen 1785 en 1808 met grote volharding verrichtte in de hoofdstad van het Osmaanse Rijk in de jaren dat de Turkse suprematie tanende was. Frederik Gijsbert van Dedem, eigenaar en bewoner van Huis De Gelder bij Wijhe, koesterde de wens om ambassadeur te worden in de Verenigde Staten van Amerika, die nog maar net hun onafhankelijkheid bevochten hadden. Als Overijssels edelman zat hij echter niet dicht genoeg bij het vuur voor een benoeming. Wel kon hij terecht in Constantinopel, waar hij uiteindelijk Nederlands langst zittende ambassadeur zou worden. Van Dedem, levend in de turbulente tijd van patriotten en orangisten, moest laveren om niet te botsen met een van de partijen. Uiteindelijk, in 1808 definitief teruggekeerd uit Constantinopel, raakte Van Dedem uitgerangeerd. Het werd hem niet toegestaan zijn plek in de Overijsselse Staten en de Staten Generaal weer in te nemen. De Oranjegezinden vonden blijkbaar dat hij zich toch teveel had ingelaten met de patriotten. Hij sterft eenzaam en wordt snel vergeten. In het jaar dat 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Turkije herdacht worden, betekent dit boek eerherstel voor een in de geschiedschrijving onderbelichte maar opmerkelijke Overijsselse baron.

Canon van Zwartewaterland : een geschiedenis in 50 vensters / Jan van de Wetering. - Gemeente Zwartewaterland, 2012. - 112 p. – ISBN 9789090268057. - € 14,95

Geschiedenis in 50 vensters van drie plaatsen in de gemeente Zwartewaterland die elk een geheel eigen karakter hebben. Genemuiden is onlosmakelijk verbonden met de productie van (biezen)matten en werd later dé tapijtstad van Nederland. Hasselt was een belangrijk stadje in de Middeleeuwen, toen het zelfs recht van munt slaan had. Ook bloeide het geestelijk leven en lagen er belangrijke kloosters in en buiten de stad. In Hasselt is ook het historisch erfgoed het best bewaard gebleven. Zwartsluis was ‘een groot en deftig dorp’ en was belangrijk op het gebied van scheepvaart en scheepsbouw. Ook nu kent het moderne scheepswerven en jachthavens.

De canon van Den Ham-Vroomshoop : de geschiedenis van de voormalige gemeente in 30 vensters. - Den Ham : Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop, 2012. - 120 p. – € 15,-

De geschiedenis in 30 vensters van het oude dorp Den Ham met eeuwenoude brink en het jonge dorp Vroomshoop, dat rond 1859 uit het niets ontstond toen er kanalen werden gegraven, het veen werd ontgonnen en de spoorlijn werd aangelegd.

De geschilderde geheimen van François Peters / [tekst en interviews: Jos Knaap ; kunsthistorische beschouwing: Peggie Breitbarth ; fotogr.: Marcel Kistemaker ... et al.]. - Oldenzaal : Stichting Joy Art and Science (JAS), 2012. - 118 p. – ISBN 9789081826310. - € 36,50

Uit het voorwoord: ‘In het boek wordt een beeld geschetst van zowel de mens als de kunstenaar Francois Peters, die in 2010 op 48-jarige leeftijd overleed. In zijn geval is het namelijk onmogelijk die twee los van elkaar te zien. Het boek bevat een groot deel van het oeuvre van Francois Peters, die zijn sporen verdiende op het gebied van zowel de schilderkunst als het beeldhouwen’.

Click : methode projectbespiegelingen / Adriaan Nette. - Utrecht : CAL-XL ; Deventer : Kunstenlab ; Amsterdam : pck publishing, 2012. - 95 p. - Omslag vermeldt: Kunst vanuit het publieke. – ISBN 9789081849517. - € 19,95

In een naoorlogse Deventer die totaal op de schop gaat krijgt kunstenaar Adriaan Nette de opdracht om, in nauwe wisselwerking met bewoners en belanghebbenden, te verbeelden wat het betekent ‘te leven in transitie’. Er ontstaat een ‘click’ tussen kunstenaar en de wijk. Het boek is een inspirerend document voor iedereen die meer inzicht wil krijgen in de nieuwe relaties tussen kunst en samenleving.

Twente in een notedop (1962)

Vijftig jaar geleden verscheen de eerste jaargang van het Jaarboek Twente. Hierin was opgenomen het artikel Twente in een notedop waarin een aantal statistieken werden weergegeven. Onderwerpen: inwonertal, kerkelijke gezindte, het aandeel der verschillende bedrijfstakken in de economie, politieke voorkeur.
Aan de vooravond van 'de jaren zestig' was de onkerkelijkheid op het platteland nog vrijwel nihil. Dat gold niet voor Enschede, Hengelo en Almelo en het rode industrieplaatsje Goor.
Aan de vooravond van de ineenstorting van 'de textiel' werkte nog meer dan de helft in deze bedrijfstak.
Ook het politieke landschap veranderde nauwelijks in die tijd. In Weerselo stemde nog bijna 94% op de KVP en de christelijke partijen gezamenlijk bezaten nog een comfortabele absolute meerderheid.
Hieronder het artikel:

Twente in een notedop (1962)

Er zit in Twente, zoals we dat hier zeggen, wel "honnig in de bloemen", wat moge blijken uit een aantal cijfers, dat we zo hier en daar tegenkwamen. De bevolkingsaanwas in Overijssel hield de laatste honderd jaar ongeveer gelijke tred met die van 't hele land. Van 1850 tot 1950 steeg het aantal inwoners van deze provincie van 216.000 tot 665.000. Lag honderd jaar geleden het economische zwaartepunt nog in het westen van de provincie, het ligt thans in Twente, waar in 1830 38%, en in 1900 43% van de totale bevolking der provincie woonde, welk percentage thans gestegen is tot 55%.
Van de totale oppervlakte der provincie, zijnde 340.668 ha (waarvan 325.141 ha land), beslaat Twente 42% (143.473 ha, waarvan 142.092 ha land). Bijna 1 % van de Twentse bodem is water; van de totale wateroppervlakte der provincie bevindt zich slechts bijna 9% in Twente.

Wat oppervlakte betreft is Ommen de grootste plaats in Overijssel (18.709 ha), gevolgd door Hardenberg (18.318 ha.) De derde plaats in Overijssel is Twentes grootste: Tubbergen met 14.737 ha. Daarop volgen Zwollerkerspel met 14.704 ha en Enschede met 14.107 ha. Enschede is dus qua oppervlakte de vijfde plaats in Overijssel en de tweede in Twente. Vanaf 1830 tot heden steeg de bevolking van Deventer, Zwolle en Kampen met 330%, die van Almelo, Hengelo en Enschede met 1175%. In de laatste honderd jaar groeide de bevolking van Nederland met 238%, die van Twente met 359%. Sedert 1899 was de bevolkingsgroei van ons land 121%, van Overijssel 128%, van Twente 207%. Zou het landelijke groeipercentage sinds 1899 ook voor Twente gegolden hebben, dan zouden er nu 170.000 mensen minder hebben gewoond en dan zouden we ons met 250.000 inwoners tevreden hebben moeten stellen.
In Overijssel liggen in de steden de inkomens het hoogst, met Enschede, Hengelo en Goor aan de top, en in de agrarische noordoosthoek van Twente vrij laag.

Na de oorlog is het aandeel der inkomens uit de industrie in Overijssel 38.3% gaan bedragen, tegen 31.6% als landelijk gemiddelde. Na Limburg (mijnen) en Noord Brabant, staat Overijssel op de derde plaats, wat de betekenis der industrie betreft, met Twente als industrieel zwaartepunt, waar meer dan 50% van de beroepsbevolking in de industrie werkzaam is. De gedifferentieerde en vooruitstrevende Twentse industrie geeft arbeid aan aanzienlijk meer personen dan de industrie van de drie noordelijke provincies samen en zij heeft bijna viermaal zoveel werknemers als de industrie in overig Overijssel:

Twente 73.000
Overig Overijssel 19.000
Groningen 26.000
Friesland 19.000
Drente 12.000

Textielindustrie: 80% van de Nederlandse katoen-, rayon- en linnenindustrie
is geconcentreerd in Twente en de Gelderse Achterhoek met 45.000 werknemers;
Aantal werknemers per bedrijfstak in Twente:
textielindustrie 45.000
metaalindustrie 14.500
elektrotechn. industrie 6.000
chemische industrie 2.000
rubberindustrie 1.000
overige industrie 7.000

De Twentse industrie heeft een jaaromzet van bijna twee miljard gulden, en zij investeert jaarlijks zo'n honderd miljoen gulden. Twente heeft laboratoria voor chemisch, physisch en biochemisch ontwikkelingsonderzoek, alsmede voor fijn mechanische en elektrische ontwikkeling en voor metallurgische, textielchemische en physisch-mechanische problemen;
een hoogspanningslaboratorium, een laagspanningslaboratorium, een kortsluitlaboratorium, een rubberconstructief ontwikkelingslaboratorium, enz.
Twente heeft het grootste adviesbureau voor bedrijfsorganisatie in West-Europa. Enschede heeft, evenals Den Haag en Amsterdam, een registratie van alle Nederlandse octrooien, alsmede een uitgebreide openbare bibliotheek op technisch en technisch-economisch gebied. Twente heeft twee Hogere Technische Scholen, 3 kweekscholen, 2 scholen voor maatschappelijk werk, een school voor scheepswerktuig-bouwkunde, een hogere textielschool, een kunstnijverheidsschool, een muzieklyceum, een beroeps symphonie-orkest, een beroeps operagezelschap, een rijksmuseum en een aantal andere musea.

Libris Geschiedenis Prijs naar Bart van der Boom’s Wij weten niets van hun lot

Vanavond werd tijdens de Nacht van de Geschiedenis de winnaar van de Libris Geschiedenis Prijs bekendgemaakt: de docent moderne Nederlandse geschiedenis Bart van der Boom ontvang de prijs voor zijn boek Wij weten niets van hun lot dat gaat over de vraag of en zo ja wat ´gewone Nederlanders´ tijdens de oorlog wisten over de Holocaust. Dat blijkt meer te zijn dan tot nu toe werd aangenomen. Het boek is volgens de jury ‘een dapper boek, omdat Van der Boom een weinig gangbaar standpunt inneemt. Hij gebruikte origineel bronnenmateriaal, 164 dagboeken, die hij geduldig en liefdevol bestudeerde. Dit is een moeilijk en gevoelig thema, toch is Van der Boom nergens drammerig. Hij neemt de lezer mee als een gids en doet dat volgens de jury zeer overtuigend. Vooral levert ‘Wij weten niets van hun lot’ een belangwekkende bijdrage aan een historisch debat over een even belangrijke als omstreden periode uit de Nederlandse geschiedenis’.

De Libris Geschiedenis Prijs bekroont historische boeken die een algemeen publiek aanspreken. De belangrijkste criteria zijn dat het boek een oorspronkelijk onderwerp heeft, prettig leesbaar is geschreven en op gedegen historisch onderzoek stoelt. Aan de Libris Geschiedenis Prijs is een bedrag van € 20.000 verbonden.

Kijk hier naar interviews met de vijf genomineerde auteurs.

De prijs werd vijf keer eerder uitgereikt. De winnaars tot nu toe waren:

2007 Auke van der Woud. Een nieuwe wereld. Het ontstaan van het moderne Nederland.

2008 Luuc Kooijmans. Gevaarlijke kennis. Inzicht en angst in de dagen van Jan Swammerdam.

2009 Jolande Withuis. Weest manlijk, zijt sterk. Pim Boellaard, 1903-2001: het leven van een verzetsheld.

2010 David van Reybrouck. Congo, een geschiedenis.

2011 Jaap Scholten. Kameraad Baron.

Waar je geschiedenis aan kunt raken: Raambuurt Deventer (Mark Deckers)

Onderstaande blogpost werd net door Mark Deckers op zijn blog geplaatst. Mooi staaltje van nachtfotografie en dito verhaal over de bijzondere Raambuurt in Deventer. Met verwijzing naar wandelroute door deze oudste industriële wijk van Deventer. De route is zo informatief en duidelijk aangegeven dat wie te lui is om te wandelen of niet in de buurt van Deventer woont deze ook met Streetview op Google Earth kan volgen.

Klik hier voor de blogpost of klik op afbeelding.

Spoken van de oorlog: foto-collages

Een kleine hype, de foto-collages van Jo Hedwig Teeuwisse, historisch adviseur die zichzelf nostalgist noemt. Ze houdt er een jaren 30-leefstijl op na en heeft van haar passie haar beroep gemaakt. Samen met andere gepassioneerden voor het tijdperk 1900-1950 en speciaal 1930-1945 heeft ze het Historisch Adviesbureau 3045 opgericht, dat onder meer medewerking verleent aan films en tv-programma’s.

Ook de NRC besteedde deze week in navolging van allerlei buitenlandse websites en nieuwsprogramma’s aandacht aan haar foto-collages over de 2e wereldoorlog. Ze combineert beeld uit de Tweede Wereldoorlog met hoe dezelfde plek er nu uitziet. Deze foto’s waren al enige tijd op Flickr te vinden – naast andere, maar zorgen nu dus voor een hype. Over de totstandkoming van de collages zegt ze: ‘Je zet de oude foto op de nieuwe foto en zorgt dat ze goed samenvallen. Vervolgens haal je delen weg. Het gaat er niet om hoe je het doet – de computer doet dat werk voor je en het is niet moeilijk. Het gaat erom dat je besluit wat je laat zien en wat je weghaalt, en wat je de kijker wil tonen. Als je de juiste keuzes maakt, vertelt de combinatie een verhaal en zet het mensen aan het denken.’

Losser toen & nu
Het schoot me bij het lezen van het NRC-verhaal te binnen dat ik onlangs ook dergelijke foto’s had gezien. Na even zoeken kwam ik ze weer tegen op de website Losser toen & nu.

Mediagrafie (4): Steenwijk

In de jaren tachtig werkte ik mee aan het samenstellen van bibliografieën en catalogi in gedrukte vorm over voornamelijk Overijssselse onderwerpen. Bibliografieën verschijnen bijna niet meer. Er is ook zoveel meer informatie te vinden dan alleen gedrukte materialen. Hierbij een ‘aanzet tot een mediagrafie’, ditmaal van Steenwijk. Wie aanvullingen heeft, graag….

Informatie over Steenwijk is uiteraard te vinden op Plaatsengids en Wikipedia

Geschiedenis van Steenwijk

Op de webpagina’s van het Gemeentearchief Steenwijkerland is veel te vinden op het gebied van geschiedenis van Steenwijk, genealogie, bouwdossiers etc.

De website Steenwiek: Mien Stadtien van d’ Ao tot Zuudvene

Steenwijk rond 1850

Foto’s – films

Fotoarchief van het gemeentearchief Steenwijkerland

Fotoarchief Peter Leeuwen

Beeldbank Historisch Centrum Overijssel (foto’s en films)

Beeldbank Rijksdienst Cultureel Erfgoed

Film Steenwijk in 1922

Romans en verhalen die zich (gedeeltelijk) afspelen in Steenwijk

Boeken, tijdschriften, dvd’s etc. over Steenwijk (zoek op Steenwijk)

Steenwijk in historische kaarten

Steenwijk in de krant

Dialect van Steenwijk (voorbeelden)

Bekende Steenwijkers van vroeger en nu (vul bij plaats Steenwijk in)

Steenwijkse familienamen

Typisch Steenwijkse familienamen, waarvan in 1947 meer dan de helft van de naamdragers in Steenwijk woonde – de zogenaamde ‘kernnamen’ in het Nederlands Repertorium van Familienamen (eerst totaal Overijssel, dan Steenwijk): Heinhuis (144-80), ten Veen (165-83), Bezembinder (68-63), Houwer (60-37), v.d. Knokke (56-30), Krist (71-42), Leeuwerink (58-33), Lugtmeyer (50-28), Orsel (55-30)

Genealogie

Burgerlijke stand Steenwijk

Genealogisch bronmateriaal
Ga naar: Diversen – Regionale bestanden – Digitale bronbewerkingen (link in de tekst) – Overijssel - internet

Poetica Transisalanae: Jan Cremer - De ballade van de boer

Een jaar lang, van september 2007 tot september 2008, werd op RTVOost elke werkdag een gedicht voorgedragen over een Overijsselse plek of onderwerp, voorzien van passende beelden en muziek, een soort mini-clips. Geen dag zonder gedicht heette de reeks. De filmpjes zijn grotendeels nog in het archief van RTVOost te vinden.

Jan Cremer - De ballade van de boer

Hij houdt van het Twentse land met de kille winters
De hete zomers en dauwdruppels in de ochtendmist
De zonsopgang een kwartier vroeger dan aan de kust
De sneeuw die er het langst blijft liggen
De noordooster die er de scherven grond bevriest

Hij houdt van het land waar dauw op de velden ligt bevroren
Het met rijp geglazuurde gras kraakt onder de klomp
Waar een prille zon zich door de nevel breekt
En de flanken der werkpaarden doet stomen
Het ijzer van de ploeg doet blinken als een zilveren zwaard

Sinds eeuwen leven naast elkaar
De kromgegroeide boeren, de paarden, koeien en de hond
De silhouetten van de vogels, het gele koren en de rode aarde
De boer, hij bidt en steekt de spade in de grond

Hij hoort tot dit dierbare land van mest en mist
En ooit was hij
De erfpachter van Moeder Aarde

Regionale uitgaven 2012-17

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2012-43

IAI’s 2012-17

De landschappen van Overijssel / teksten van Ineke Baan, Henk Hengeveld, Martien Knigge en Henk van der Velde ; foto's Michiel Pothoff. - Zwolle : WBOOKS, 2012. - 192 p. - Uitgave i.s.m. Landschap Overijssel, Dalfsen. – ISBN 9789040007637. - € 24,95

Overijssel kent een grote variatie aan landschappen en Landschap Overijssel bestaat 80 jaar. Aanleiding om de acht karakteristieke landschappen van Overijssel – ijstijdlandschap, oud zandlandschap, jong ontginningslandschap, beekdallandschap, rivierenlandschap, zeekleilandschap, laag- en hoogveenlandschap - in een boek zichtbaar te maken. Er zijn, verdeeld over de verschillende landschapstypen, 34 plekken geselecteerd, gefotografeerd en beschreven. Historische (van rond 1900) en recente kaarten laten zien waar de locaties zich bevinden, maar tonen ook de ontwikkeling in de laatste honderd jaar. GPS- en X- en Y-coördinaten zijn toegevoegd om ter plekke het beschreven gebied te bekijken. Een bijzonder fraai uitgegeven boek, dat in geen enkele Overijsselse bibliotheek van enige omvang mag ontbreken.

Oldenzaal in Twente : Merovingisch Karolingisch Koningsgoed : overgedragen aan St. Maarten en Hanzestad ca 55 v Chr.-ca 1800 / bewerkt door Tilly Hesselink-Van der Riet, Wilhelm Kohl, Caspar van Heel ... [et al.]. - Albergen : Stichting de Twentse Krans, 2012. - 808 p. – ISBN 9789080982802. - € 35,-

Oldenzaal heeft een geschiedenis die bijzonder ver teruggaat en was al rond 800 een voorpost in het rijk van Karel de Grote. In deze roerige tijd, waarin de Saksen zich niet zonder slag of stoot lieten kerstenen, legde graaf Balduinus van Kleef op verzoek van Karel de Grote versterkingen aan. Oldenzaal werd geschonken aan het klooster Prüm en kwam in 917 in handen van de bisschoppen van Utrecht. In het boek wordt aan de hand van vele feiten en mede op grond van nieuw onderzoek de belangrijke positie van Oldenzaal, dat ooit een bisschopshof kende, als religieus en bestuurlijk centrum voor Oost-Nederland in met name de middeleeuwen, onderstreept. Het boek leest niet als een spannend verhaal, daarvoor is het ook meer een bronnenboek, een naslagwerk. Toch vindt de historisch geïnteresseerde er interessante feiten. Het boek bevat een uitgebreid register, alsmede afbeeldingen en kaarten.

Carel Jacobs : zijn leven, zijn werk, zijn vrienden, zijn vijanden / Hans van Dijk. - Soest : Boekscout, 2012. - 340 p. – ISBN 9789461768148. – € 23,95

Op het eerste oog een biografie van dirigent, organist, bestuurder en directeur van het Twents Muzieklyceum Carel Jacobs, maar eigenlijk een geschiedenis van het muziekleven in Twente in de periode 1930-1980. Orkesten, dirigenten, componisten en musici uit die tijd en tal van onderwerpen passeren de revue.

100 jaar onderwijs in de Smithoek: van lei tot tablet / Jan van der Kolk ; [foto's: G.S. Ardesch-Heida ... et al.]. - [Den Ham : Van der Kolk], 2012. - 120 p. – ISBN 9789090269160. - € 16,-

Jubileumboeken verschijnen aan de lopende band. De wijze waarop dit boek is samengesteld en vormgegeven zou voor anderen tot voorbeeld kunnen dienen. Een uitgebreide historie van de school en verhalen van oud-leerlingen en leerkrachten uit alle perioden vanaf ca. 1930. Qua onderwerp uiteraard beperkt, maar een bijzonder fraaie uitgave.

Canon van Borne : vijftig vensters op de historie van het dorp / Jan ter Beke ... [et al.]. - Borne : Heemkundevereniging Bussemakerhuis ; Venlo [etc.] : Smit van 1876, 2012. - 120 p. - Met compact disc: Canon van Borne : 10 vensters uit de uit de canon / voorgelezen door Annemie Mulders-Gordijn. – ISBN 9789081074735. - € 12,95

Volgens de bekende opzet wordt de geschiedenis van Borne in 50 ‘vensters’ weergegeven. Van de vondst van mammoetbotten bij de Bornse beek, via markante gebouwen als het (verdwenen) Weleveld, de Oude kerk en het Bussemakerhuis, industriële pioniers als Stork en Spanjaard tot in stand gehouden tradities als de Pinksterbruidjes.

Borne bij de tijd : 27 verhalen over het verleden van Borne / Hans Gloerich. - Borne : Heemkundevereniging Bussemakerhuis ; Venlo [etc.] : Smit van 1876, 2012. - 96 p. – ISBN 9789081074742. - € 7,50

De Canon van Borne, geschreven voor kinderen.

Boeren, werken en leven begin 20e eeuw / Bennie Kuiper. - Lonneker : Het Aangespannen Landbouwwerktuig, 2012. - 112 p. – ISBN 9789081913409. - € 12,50

Rijk geïllustreerd boek, waarin met eenvoudige teksten het boerenleven van voor de mechanisatie geschetst wordt. Mooi kijk- en leesboek voor de oudsten onder de ouderen.

Vijf generaties Schuttelaar : van kruidenier naar speciaalzaak / Adri van Drielen. - D33 Publicaties, 2012. - 99 p. – ISBN 9789490470111

De geschiedenis van een Zwols familiebedrijf, dat al in de jaren vijftig delicatessen en wijn, en als een van de eersten reformartikelen verkocht, vakkundig in beeld gebracht door de Zwolse journalist Adri van Drielen.

Angeli Custodes 80 jaar aan de Burgemeester Kerssemakersstraat : 1932-2012 / met teksten van Aly Bergsma ... [et al.]. - [Raalte], 2012. - 108 p. - € 18,95

Herinneringsboek met verhalen, anekdotes, documenten en foto’s. Angeli Custodes deed dienst als achtereenvolgens ziekenhuis voor Raalte en omstreken, kloosterbejaardenoord en woonzorg- en verpleegcentrum.

Gereformeerden in Olst (1865-2008) : de gereformeerde kerk van Olst (1890-2008) / onder red. van J. Wiegers ; met medew. van J. Hultink, G.A. Numan en W. Timmerman. - Olst : Wiegers, 2012. - 95 p. - € 10,95

De geschiedenis van de gereformeerde gemeente Olst, het kerkgebouw en een korte levensbeschrijving van alle predikanten.

Muziek uit het oosten (55): Alles plat

Een speciale rubriek – voor de liefhebbers van muziek. Van alles wat – in ’t Engels of in ’t plat. Goud en oud, nieuw of fout.
Ik hoorde hem deze week weer eens voorbij komen op Radio Oost. Het nummer Alles plat, geschreven door Wilfried Poorthuis en Edwin van Hoevelaak en gezongen door artiesten uit vier provincies: Mariël (Maïsgirl) ten Berge (Overijssel), Jan Ottink (Gelderland), Margaretha Kleine (Drenthe) en Edwin Jongedijk (Groningen). Kijk voor de tekst op de internetmuziekzender met dezelfde naam, een initiatief van de vier noordoostelijke omroepen.

Ruim 370.000 foto's uit Spaarnestad collectie gedigitaliseerd

Ruim 370.000 foto’s uit de Spaanrnestad collectie zijn gedigitaliseerd en vanaf vandaag te bekijken in fotocollectie van het Nationaal Archief op de website gahetna.nl

Een deel (ongeveer 1000 foto’s) van de Spaarnestad collectie is rechtenvrij beschikbaar via Wikimedia Commons. Hierboven: opening stadhuis Hengelo door minister Toxopeus op 3 september 1963.

Het Spaarnestad fotoarchief, gevestigd te Haarlem, bevat zo’n 12 miljoen foto’s. De foto's dateren vanaf de uitvinding van de fotografie tot aan de huidige tijd. Het bijzondere is dat uitgeverij de Spaarnestad altijd veel werk heeft gemaakt van conservering, beschrijving, systematische indeling en ontsluiting van de collectie. De foto’s zijn afkomstig van haar eigen fotografen en van fotoagentschappen in Nederland en daarbuiten. De Spaarnestad was vooral een tijdschriftenuitgeverij, van b.v. Katholieke Illustratie, Panorama, Libelle, Margriet etc., waardoor de collectie ook veel andersoortige dan persfoto’s bevat. In 1986 werd Spaarnestad Photo opgericht met het doel de zich steeds uitbreidende collectie te beheren. In 2010 werd de fotocollectie toegevoegd aan het Nationaal Archief. Voor meer informatie zie Wikipedia.

Kijk hier voor de fotocollectie van het Nationaal Archief.

Kijk hier voor de gedigitaliseerde foto’s uit de Spaarnestad collectie.

Jaarboek Twente gepresenteerd

Als mederedacteur van het jaarboek breng ik natuurlijk graag het nieuwe Jaarboek Twente, dat vanmiddag op Kasteel Twickel is gepresenteerd, onder de aandacht.
Het thema van dit jaarboek is migratie (in brede zin). Aan dit thema zijn artikelen ‘opgehangen’ over:
- de musicus B.H. Cramer, een Duitse immigrant, die op 22-jarige leeftijd in 1850 het onbekende avontuur aandurfde door zich in Delden te vestigen (auteur: Henny Wullink)
- interview met een Italiaanse immigrant die onder meer vertelt over de spaghetti-rellen in 1961 (Aukje Krommendijk)
- over exoten die deel zijn gaan uitmaken van de Nederlandse en Twentse flora en fauna (Dennis C. Nieweg)

Een greep uit de overige artikelen:
- over integreren in de samenleving door FC Twente d.m.v. maatschappelijke projecten (Joop Munsterman)
- over Alfons Ariëns, de “rooie kapelaan” (Wim H. Nijhof)
- Een bijzonder verhaal over twee boeren uit Lonneker, gokverslaafden uit het begin van de 19e eeuw. Zij zetten hun hele bezit op het spel in een zinloze jacht op de hoofdprijs (Willem Bulter).
- twee verhalen over boeren en boerderijen in deze tijd. Hoe gaat het met de gebouwen en vooral ook: hoe gaat het met de mensen op de boerderij, sociaal en economisch? (Robert Kemper Alferink en Johan Oonk)
- vlak na de oorlog waren er plannen voor annexatie van grote stukken Duits grondgebied, een kwestie die nu bijna vergeten is (Steffen Burkert)
- over Johan Gigengack, streektaalschrijver en regionalist (Gerrit Klaassen)
- over stationsgebouwen van Hengelo en Enschede (Zeno Kolks)
- over prognosestylist, trendwatcher en visionair Günther Frank, die buiten de regio bekender was dan in Twente (Riet Strijker)
- Archeologie in Twente: 1986-2012 (Hans Oude Rengerink)
- Etc.

Het thema voor volgend jaar is: Over de grens.

Boek en expositie over baron van Dedem, ambassadeur te Constantinopel.

Henk Boom was kunstredacteur en popjournalist alvorens hij de wijde wereld introk om uiteindelijk in Spanje een vaste woonplek te vinden. Hier is hij buitenland-correspondent voor een aantal media. Sinds een paar jaar heeft hij ook weer een woonstek in Reutum, want met Nederland heeft hij niet zoveel, wel met Twente. Ik schreef al eerder over hem.

Behalve journalist is Henk Boom ook auteur van een aantal boeken. Zijn laatste boek, verschenen in 2010, is getiteld De Grote Turk: in het voetspoor van Süleyman de Prachtlievende (1494-1566). Tijdens diens sultanaat beleefde het Osmaanse rijk zijn ‘gouden eeuw’ en strekte het zich uit van de Donau tot aan de Nijl. In dit boek stelde Henk Boom het ongunstige beeld over de Osmaanse sultans, dat gebaseerd was op de christelijke propaganda van weleer, bij. De Grote Turk werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs.

Vanmiddag werd opnieuw een boek van zijn hand gepresenteerd in museum TwentseWelle, waar ik bij mocht zijn. Ook in dit boek, getiteld Onze man in Constantinopel, speelt het Osmaanse rijk een rol. Henk Boom schetst een beeld van de omstandigheden waaronder de Overijsselse baron Frederik Gijsbert van Dedem zijn functie van ambassadeur der Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tussen 1785 en 1808 met grote volharding verrichtte in de hoofdstad van het Osmaanse Rijk in de jaren dat de Turkse suprematie tanende was.

Frederik Gijsbert van Dedem, eigenaar en bewoner van Huis De Gelder bij Wijhe, alsmede eigenaar van Peckedam (Diepenheim) en De Hachmeule (Delden), koesterde de wens om ambassadeur te worden in de Verenigde Staten van Amerika, die nog maar net hun onafhankelijkheid bevochten hadden. Als Overijssels edelman zat hij echter niet dicht genoeg bij het vuur voor een benoeming. Wel kon hij terecht in Constantinopel, waar hij uiteindelijk Nederlands langst zittende ambassadeur – tot op de dag van vandaag- zou worden. Van Dedem, levend in de turbulente tijd van patriotten en orangisten, moest laveren om niet te botsen met een van de partijen. Dat hem dat lange tijd lukte, zou hem in deze tijd het predikaat opportunist bezorgen. Maar dat is niet helemaal eerlijk, je mag zijn gedrag op dit punt niet los van zijn tijd beoordelen. Uiteindelijk, in 1808 definitief teruggekeerd uit Constantinopel, raakte Van Dedem uitgerangeerd. Het wordt hem niet toegestaan zijn plek in de Overijsselse Staten en de Staten Generaal weer in te nemen. Er was teveel oud zeer. De Oranjegezinden vonden blijkbaar dat hij zich toch teveel had ingelaten met de patriotten. Hij sterft eenzaam en wordt snel vergeten.

In het jaar dat 400 jaar diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Turkije herdacht worden, betekent dit boek eerherstel voor een in de geschiedschrijving onderbelichte maar opmerkelijke Overijsselse baron.

Expositie
Vanmiddag is in TwentseWelle een expositie van start gaan over ‘Onze man in Constantinopel’. Kijk hier voor meer informatie.

Buurten in Oud-Avereest is mooiste wandelroute

Vorige week werd Buurten in Oud-Avereest uitgeroepen tot wandelroute van het jaar 2012. Dit gebeurde op en door de website OnTrack.

(foto: Het Reestdal.nl)

De route werd gemaakt door Tineke Poortman uit Dedemsvaart, een ervaren wandelaarster die ook allerlei activiteiten op wandelgebied organiseert. Kijk op haar eigen website, waar zij het volgende opmerkt over de winnende wandeling: “De rode draad in de genomineerde route is hoe men vroeger vanuit de buurtschappen van en naar de kerk in Oud-Avereest ging, de zondagse wandeling dus. Belangrijk vind ik de belevenis. De geschiedenis van de omgeving en het effect daarvan op het landschap, dat boeit mij.”

De route “Buurten in Oud-Avereest” is 14 kilometer lang en gaat o.a. over oude onverharde (kerken)paden. Op de website Ontrack staat de volgende info: ‘Vanaf het staartje van de Zuidwolder Rug wandelt u bijna geheel over onverharde (kerken)paden door het oeroude beekdallandschap met het meanderende grensriviertje de Reest naar Oud Avereest. U komt door twee parels van aaneengesloten natuurgebieden; respectievelijk Takkenhoogte en Meeuwenveen. Dit zijn ook dé plekken in het Reestdal voor mysterieuze volksverhalen, witte wieven, sagen en vagebonden.’

Voor wie de route wil uitproberen is er een kink in de kabel. Je moet n.l. abonnee zijn (kosten 17,50 euro per jaar) van OnTrack om gratis wandelroutes te kunnen downloaden. Of je kunt ze als niet-abonnee voor € 2,50 per stuk kopen. Echter: iedereen mag (om te proberen) 1x gratis een route downloaden (zie onderste pijl).

Topografische kaart van 1849 (20): Den Ham en omgeving

Een van de meest bijzondere kaarten uit de Overijssel Collectie is de Topografische kaart van Overijssel, 1849, vervaardigd in opdracht van de provincie Overijssel. Door de systematische kartering door het Kadaster en triangulatie van Krayenhoff konden er toen voor het eerst kaarten op grote schaal gemaakt worden, die ook nog nauwkeurig waren. Deze kaart was de eerste kaart van Overijssel, waarop o.m. gedetailleerd grondgebruik en administratieve grenzen werden weergegeven. De kaart is in 32 katernen op linnen geplakt.
Deze kaart, die vrij zeldzaam is, verscheen zo'n tien jaar eerder dan de bekende Topografische Militaire Kaart.

Hieronder twee katernen met het gebied rond Den Ham en daaronder een kaartgedeelte in detail. Klik erop voor vergroting.

In dezelfde tijd dat deze kaart tot stand kwam gaf A.J. van der Aa zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit (1839-1851) met topografische beschrijvingen. Dit 13-delige woordenboek is tegenwoordig full-text op Google Books te vinden.
Van steden, dorpen en zelfs veel gehuchten, maar ook van rivieren en andere geografische namen is in dit naslagwerk een beschrijving te vinden, die de toenmalige situatie weergeeft. Een aantal voorbeelden:
Den Ham
(Huis) Eerde
Daarle
Lemele
Regge

Prijs voor Spoorbrug bij Zwolle

Iemand wel eens gehoord van de Nationale Staalprijs? Hij bestaat, en de nieuwe spoorbrug bij Zwolle heeft hem gewonnen door onder meer de voetgangersbrug van de Floriade te verslaan. De prijzen worden verdeeld over verschillende categorieën. De spoor- en fietsbrug, onderdeel van de Hanzelijn, won in de categorie infrastructuur.

Oude (boven) en nieuwe spoorbrug bij Zwolle (foto's: Wikimedia Commons)

De jury is onder de indruk van de manier waarop architectuur, spoortechniek en landschap samengaan bij de Hanzeboog, zoals de brug heet. De overspanningen van de brug en de weinige pijlers zorgen voor een minimale aantasting van het stroomgebied van de IJssel en een maximaal zicht op het landschap. Bij de aanbesteding van de Hanzeboog speelde vormgeving een belangrijke rol.

Volgende week wordt door ProRail een monument onthuld bij de spoorbrug. Het bestaat uit een plaquette die toenmalig minister Thorbecke 150 jaar geleden bij de oude spoorbrug plaatste. Het was de eerste spoorbrug over de IJssel tussen Gelderland en Overijssel. De gerenoveerde plaquette uit de tijd van koning Willem III komt te staan naast de nieuwe spoorbrug over de IJssel. De gedenksteen staat op een originele pijler uit de oude brug en is geflankeerd door twee hefwielen, waarmee de oude brug werd geopend en gesloten.

De Nationale Staalprijs is niet zomaar bedacht in het kader van de nationale prijzen-hype van de laatste jaren, maar bestaat al 40 jaar (vanaf 1971) en wordt tweejaarlijks uitgereikt. Kijk voor eerdere prijswinnaars op Wikipedia.

Kijk bij nominaties voor mooie plaatjes van de verschillende bouwwerken.

Online bibliografie

De KB berichtte vorige week dat de Bibliografie voor Nederlandse Geschiedenis (DBNG), met meer dan 200.000 titels ‘dé toegangspoort tot de Nederlandse geschiedschrijving’, belangrijke wijzigingen heeft ondergaan. Nieuwe vormgeving, ruimere zoekmogelijkheden en – criteria en een tijdbalk en mogelijkheid tot geografisch zoeken met behulp van een kaart is toegevoegd.

De DBNG bevat veel, maar zeker niet alle titels op het gebied van geschiedenis. Er zijn dan ook criteria van toepassing voor opname in de database. Het belangrijkste criterium is dat de publicatie moet beantwoorden aan algemeen geldende wetenschappelijke standaarden. Minimale eisen zijn deugdelijke bronvermelding en inbedding van het onderwerp in zijn historische context.

Er zijn nu ook full-text bestanden beschikbaar. Daarbij gaat het om zo’n 2000 artikelen uit de vijf belangrijkste historische tijdschriften uit de beginperiode van de Nederlandse geschiedwetenschap (1850-1950), b.v. Tijdschrift voor Geschiedenis en Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde. Het lukte mij niet deze artikelen gemakkelijk tevoorschijn te toveren – ze zitten verborgen in de database.

Op de website Historici zijn ook biografische woordenboeken, dagboeken, jaarboeken, tijdschriften etc. online te raadplegen, waaronder genoemde geschiedkundige tijdschriften. Voorbeelden:
Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde (1837-1944)
Bijdragen en mededelingen van het Historisch Genootschap (1877-1969)
Bijdragen voor de Geschiedenis der Nederlanden (1950-1968)
Historisch tijdschrift (1921-1941)
Tijdschrift voor Geschiedenis (1886-1940)

Oktober: Maand van de Geschiedenis

Van 2004 t/m 2010 was er in oktober/november de Week van de Geschiedenis, die traditiegetrouw werd afgesloten met de Nacht van de Geschiedenis. Organisator was het Nationaal Historisch Museum. Elk jaar werd er een nieuw thema gekozen, achtereenvolgens: Typisch Nederlands, Buren, Geloof & bijgeloof, Wonen, Verhalen van Nederland, Oorlog en vrede.

In 2011 werd voor het eerst de Maand (oktober) van de Geschiedenis georganiseerd. Thema was Ik en Wij en de organisator nog altijd het Nationaal Historisch Museum.

Nadat het NHM begin dit jaar ophield te bestaan, namen het Rijksmuseum en het Openluchtmuseum dit jaar de organisatie over. Thema is Arm & Rijk. Het primaire doel van de Maand van de Geschiedenis is een breed publiek, inclusief het onderwijs, op een toegankelijke en aansprekende manier in aanraking brengen met geschiedenis. Gedurende de hele maand oktober organiseren honderden instellingen activiteiten aan de hand van het thema van dit jaar.

Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) heeft op een rij gezet wat er in Overijssel allemaal te beleven valt. Kijk hier.

Regionale uitgaven 2012-16

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2012-39

IAI’s 2012-16

Binnen de poorten : ontstaan en ruimtelijke ontwikkeling van de binnenstad van Kampen / Marcel R. van Winsen, Hugo J. van Velzen. - Kampen : IJsselacademie, 2012. - 208 p. – ISBN 9789066972254. - € 24,95

Het dagelijks werk van beide auteurs bestaat uit het adviseren over de waarden van historische omgevingen en hoe deze te beschermen en verder te ontwikkelen. De gemeente Kampen verleende hen de opdracht om de cultuurhistorische waarden van de binnenstad te onderzoeken, te beschrijven en met beelden en kaarten aanschouwelijk te maken. De rapportage werd omgevormd tot dit boek, dat zowel interessant is voor een breed publiek als voor de specialist op het gebied van stadsgeschiedenis, bouwhistorie, architectuur etc. De vele foto’s, plattegronden en andere afbeeldingen maken de uitgave tot een prachtig lees- en kijkboek.

H.W. van der Worp (1849-1941) : met fotografisch oog geschilderd : een biografie en een oeuvrecatalogus van schilderijen en werken op papier / Gert Banis, Peter Kooij en Zeno Kolks ; met medew. van Mark Kuipers ... [et al.]. - Delden : Stichting Cultureel Erfgoed Hof van Twente, 2012. - 237 p. – ISBN 9789081562102. - € 25,-

Herman van der Worp was – net als zijn vader – fotograaf en schilder in Zutphen. Hij was al 57 toen hij in 1904 in Delden kwam wonen. Toch werd hij een bekende Deldenaar. Dit had hij mede te danken aan het feit dat hij 92 jaar oud is geworden. Maar het kwam ook door zijn uiterlijk (lange witte baard) en zijn levenswijze. Hij ‘logeerde’ tientallen jaren bij Hotel Carelshaven, waar hij zijn eigen kamer had, en zwierf door de omgeving op zoek naar plekken om ‘met een fotografisch oog’ zijn landschappen en stillevens te schilderen. Het op fraaie wijze uitgegeven boek bestaat uit een uitgebreide levensbeschrijving en een oeuvrecatalogus, met alle tot nu toe bekende werken.

Wat vlamme woelt mij inde sinnen? : literatuur en literair leven in Overijssel en Gelderland van 1600 tot 1880 / J.C. Streng. - Epe : [Strenghansenpublicaties.nl], 2012. - 249 p. - € 22,-

Overzichtsartikelen en werken over de literatuurgeschiedenis van Overijssel en Gelderland waren tot nu toe of zeer beknopt of onvolledig of het betrof biografische beschrijvingen, waarbij het letterkundig werk een secundaire rol speelde. Dit boek geeft een zo breed mogelijk overzicht van Overijsselse en Gelderse literatoren tussen 1600 en 1880 en is te beschouwen als het eerste standaardwerk op dit terrein.

Beelden in natuursteen / Frieda Waanders ; [foto's: Frieda Waanders ... et al.]. - Amsterdam : Sunray, 2011. - [44] p. : foto's. – ISBN 9789081682138. - € 20,-

Overzicht van het werk van deze beeldend kunstenares, die woont en werkt in haar geboorteplaats Den Ham. Zie ook haar website.

Daar boven juicht... : van Berend tot Bennie / Ger Hofsink en Natalie Overkamp. – 2012. - 115 p. - € 14,50

Een wit marmeren grafsteentje van de bijna twee jaar oude Bennie Hofsink was aanleiding voor een zoektocht naar de familiegeschiedenis van de Hofsinks in Heemse. Tradities, gewoonten en gebruiken worden beschreven, waardoor het boekje ook een tijdsdocument is over een gereformeerde familie in de afgelopen eeuw.

Het is van tweeën één : over de ongekende kansen in de samenwerking tussen Gelderland en Overijssel : een essay over twee eigenstandige buren / Edward L. Figee. - Zwolle : Provincie Overijssel ; Arnhem : Provincie Gelderland, 2011. - 240 p. -

De auteur was jarenlang lobbyist in Den Haag voor de provincies Gelderland en Overijssel. In dit essay van 240 pagina’s komt hij na anderhalf jaar grasduinen in geschiedenisboeken en in stapels dossiers, en na het voeren van circa honderd gesprekken met allerlei betrokkenen tot de conclusie dat de provincies nog maar één weg openstaat om hun gebundelde kracht te verzilveren: samengaan.

Kerken en religies in de gemeente Kampen / samengest. door Cor van ’t Hof. - [Kampen] : Cor van 't Hof, 2011. - 52 p. - € 16,-

Alle 51 kerkgebouwen in de gemeente Kampen zijn fotografisch is beeld gebracht door de samensteller, waarbij tevens korte feitelijke informatie is toegevoegd.