Regionale uitgaven 2014-10

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2014-27

IAI’s 2014-10

De Reest: beelden van een beek / fotografie: Harry Cock, Sake Elzinga en Henkjan Kievit ; teksten: Bertus Boivin ; redactie en coördinatie Eric van der Bilt en Sonja van der Meer. - Assen : Stichting Het Drentse Landschap, 2014. - 228 p. - Uitgave van Stichting Het Drentse Landschap ter gelegenheid van haar 80-jarig jubileum in 2014. – ISBN 9789080344709. - € 24,95

Voor dit boek legden drie fotografen de Reest in heel veel verschillende beelden vast. Henkjan Kievit fotografeerde de natuur vier seizoenen lang. Harry Cock legde het landschap van het Reestdal vast in een serie foto's. Sake Elzinga bracht het culturele erfgoed van het Reestdal in beelden tot leven: de keuterijen, de herenboerderijen en de havezaten langs de beek. Prachtig fotoboek, maar ook met achtergrondinformatie over de geologie, de geschiedenis en de ecologie van dit uiterst zeldzame landschap dat bijna overal verdwenen is.

De familie Bokhorst: verrassend veelzijdig / Roel H. Smit Muller ; eindredactie: Loes Visch; vormgeving: Roelof Koebrugge. - Zwolle : Waanders Uitgevers, 2014. - 144 p. – ISBN 9789491196829. - € 25,-

Op de gevel van Papenstraat 39 in Deventer staat nog steeds in sierlijke letters boven de deur de naam van een bekend Deventer schildersbedrijf. Hier begon stamvader Hendrik Gerrit Bokhorst een bedrijf dat later door hem, zijn beide zonen en door kleinzoon Gerrit zou uitgroeien tot een bijzondere kunstenaarsdynastie. Uit het Bokhorst-atelier kwamen schitterende glas-in-lood ramen, monumentale tegeltableaus, sierlijke gevel- en interieurdecoraties, reclamemateriaal, boekillustraties en oorkonden. Beschilderde keramische producten werden op zowel klassieke, jugendstil als art deco wijze vervaardigd. Bijzonder fraai uitgegeven boek, voorzien van vele illustraties.

Van de straat: de mannen van de Zwolse reinigingsdienst / Herman Aarts ; redactie: Menno van der Laan. - Zwolle : ROVA, Historisch Centrum Overijssel, Waanders Uitgevers, 2014. - 160 p. – ISBN 9789462620018. - € 22,50

Geschiedenis van de Zwolse reinigingsdienst, opgericht in 1869 en de op één na oudste van ons land. Zwolle is altijd al een voorloper geweest en is dat tot op de dag van vandaag gebleven. Als eerste stad zette Zwolle automobielen in en de huidige ROVA ontwierp moderne afvalscheidingsprogramma’s. Geen wonder dat er een boek gewijd is aan dit onderwerp waar nog maar weinig over geschreven is. Het is veel meer dan een bedrijfsgeschiedenis, het gaat vooral over de mannen die ‘het vuile werk’ opknapten met betrokkenheid en trots. Zij wisselden tot aan de jaren zestig de ‘tonnetjes’ en maakten in 1963 ook de wegen begaanbaar. De uitgave van dit boek overstijgt het lokale belang omdat Zwolle model staat voor vele andere steden.

Sander Boschker: bekerheld, recordman, clubicoon : biografie / door Gijs Eijsink. - Hengelo : Gijs Eijsink Teksten, 2014. - 159 p. – ISBN 9789082223507. - € 17,50

Sander Boschker is veelvoudig recordhouder: niemand speelde pas op 39-jarige leeftijd zijn eerste interland voor Oranje, niemand voetbalde meer officiële wedstrijden voor dezelfde club, niemand stopte in een bekerfinale drie penalty's achter elkaar. Journalist Gijs Eijsink schreef het levensverhaal van Sander in elf delen. Samen gingen ze elke keer terug naar de plek waar Sander een cruciaal moment of een belangrijke fase van zijn loopbaan beleefde. Blaise Nkufo, met wie Sander Boschker voor het stadion van FC Twente als standbeeld vereeuwigd staat, schreef de proloog en een elftal columnisten leverden hun bijdragen.

'Uit de tijd' in beeld: de familiegeschiedenis Bril-Herder / Theo Brill. - [Rijswijk] : Theo Brill, [2014] . - 323 p. – ISBN 9789491164347. - € 34,95

Geen ‘gewone’ genealogie. Het bijzondere van dit boek is dat twee families (Bril en Herder) tot 4 generaties terug beschreven worden, waarbij de herinneringen, anekdotes en feiten in een verhaal verwerkt zijn. Geen saaie opsomming dus, maar een reis door de tijd aan de hand van een familiegeschiedenis, die zich afspeelt rond Okkenbroek, Lettele en Nieuw-Heeten.

250 jaar Gennerschool: de geschiedenis van een plattelandsschool in Overijssel 1764-2014 / Ciel de Smet ; eindred. Hilma Tieks. - Hoofddorp/Zwolle : ARBU Uitgevers, 2014. - 96 p. – ISBN 9789088160226. - € 22,50

Geschiedenis van een van de oudste openbare scholen van Nederland, die altijd op dezelfde plek heeft gestaan, nagenoeg dezelfde grootte heeft behouden en door alle onderwijsstormen heen openbaar is gebleven.
De ofrekkening : Gloepens korte verhalen / auteur Gerrit Dannenberg (redactie). - [Rijssen] : Dannenberg Twenthe Tekst, [2014]. - 127 p. – ISBN 9789082149821. - € 4,95

Lokale liefde: de taalcursist als bron - Overijssel / samenstelling: Karin Giphart ; illustraties Monique Koning ; eindredactie Stichting Lezen & Schrijven. - Den Haag : Stichting Lezen & Schrijven, 2014. - 46 p. – ISBN 9789078261124

Schrijfster Karin Giphart vroeg taalcursisten uit Overijssel en de Almelose cabaretier Wilfried Finkers om hun bijzondere herinneringen. Op basis daarvan schreef ze vier verhalen. Het zijn verhalen in begrijpelijke taal. Als oefenmateriaal en als inspiratie voor andere taalcuristen en taalvrijwilligers.

Queen Latifa: & andere verhalen uit het entreeonderwijs / redactie Frank Schaafsma ; illustraties Gert Vriend. - Zwolle : Hogeschool Windesheim, 2014. - 225 p. – ISBN 9789090281858. - € 12,50

Als je twee groepen met verschillende achtergronden bij elkaar zet, weet je van te voren nooit hoe dat af zal lopen. Met die instelling begonnen journalistiekstudenten van Hogeschool Windesheim en studenten van START Deltion in het najaar van 2013 aan een bijzonder project. De hbo'ers werkten samen met leeftijdsgenoten die nog geen middelbare schooldiploma konden halen en die veelal laaggeletterd zijn. Jongeren van beide scholen werden aan elkaar gekoppeld met het idee dat de journalistiekstudenten een (levensverhaal) zouden schrijven over de studenten van het Deltion. Deze verhalen zijn nu gebundeld in een boek.

Moordflat / Raymond Korse ; naar een idee van Marjet Schippers. - Wijhe : Primera Schippers, 2014. - 124 p. - € 12,50

De werkverslaafde Amsterdamse rechercheur Sjaak Mansier verhuist naar het Overijsselse Wijhe om bij te komen van de tropenjaren in de hoofdstad en van zijn scheiding. Maar van rust is geen sprake: in het idyllische dorp aan de IJssel wordt een lijk gevonden. De eerste moord sinds mensenheugenis. Samen met zijn partner Karin van Dieren lost hij deze zaak binnen een week op, tenminste zo lijkt het. Gevoed door twijfel en een ontluikende nieuwe liefde zet Mansier het onderzoek voort. Tegen de zin van zijn superieuren. Moordflat is het debuut van journalist Raymond Korse en speciaal geschreven voor de maand van het Spannende Boek 2014.

Veestfarke / tekst en tekeningen van Patrick Josso. - Borne : Pietermeneer, 2013. - 56 p. – ISBN 9789081798402. - € 14,95

Tot slot, niet het gebruikelijke genre voor deze rubriek, maar wel een regionale link. Met info van de uitgever: 'Veestfarke, een stoer en lollig verhaal, gevat in een mooi verzorgd prentenboek met vele, zeer fraaie en sprekende tekeningen. Een kinderboek dat ook volwassaenen zal aanspreken. De hoofdpersoon - Veestfarke - duikt opeens op in een dorp met brave dieren. De dierengemeenschap ziet hem niet zo zitten, maar al gauw wordt hij in hun harten ingesloten.
Iedereen in het dorp doet wel iets . Veestfarke niet. Hij feest, eet, slaapt en speelt en boven alles: hij weet niet wie of wat hij is. Dat begint zo te wringen dat hij op avontuur gaat in het zwarte bos. Na een bloedstollende ontmoeting met een draak, beseft hij wie of wat hij is.
Veestfarke is gelanceerd in Twente door boekhandel Broekhuis als een nieuw Hollands (lees Twents) "Character". Er zijn plannen om Veestfarke (wanneer hij aanslaat bij een groter publiek) als leidend type te gebruiken voor een nog op te richten regionaal poppentheater (een Twentse tak van Theater Terra). De tekst en tekeningen zijn van Patrick Josso, voormalig hoofd rekwisieten bij de Reisopera in Enschede'.

Topografische kaart van 1849 (39): Haaksbergen

Een van de meest bijzondere kaarten uit de Overijssel Collectie is de Topografische kaart van Overijssel, 1849, vervaardigd in opdracht van de provincie Overijssel. Door de systematische kartering door het Kadaster en triangulatie van Krayenhoff konden er toen voor het eerst kaarten op grote schaal gemaakt worden, die ook nog nauwkeurig waren. Deze kaart was de eerste kaart van Overijssel, waarop o.m. gedetailleerd grondgebruik en administratieve grenzen werden weergegeven. De kaart is in 32 katernen op linnen geplakt.
Deze kaart, die vrij zeldzaam is, verscheen zo'n tien jaar eerder dan de bekende Topografische Militaire Kaart.

Hieronder een gedeelte van de kaart dat het gebied rond Haaksbergen bestrijkt met een kaartgedeelte in detail. Klik erop voor vergroting.

In dezelfde tijd dat deze kaart tot stand kwam gaf A.J. van der Aa zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit (1839-1851) met topografische beschrijvingen. Dit 13-delige woordenboek is tegenwoordig full-text op Google Books te vinden.

Van steden, dorpen en zelfs veel gehuchten, maar ook van rivieren en andere geografische namen is in dit naslagwerk een beschrijving te vinden, die de toenmalige situatie weergeeft. Een voorbeeld: Haaksbergen

Nieuwe website met beelden vanuit drones

De nieuwe website TravelByDrone verzamelt videos die wereldwijd zijn gemaakt met behulp van drones. Op de website is een wereldkaart te zien waarop locaties staan gemarkeerd die zijn gefilmd met een drone. Door op een locatie te klikken, wordt een YouTubefilmpje gestart.

De Zwitserse bedenker van de site, Jan Hiersemenzel werd geïnspireerd door Google’s StreetView. Dagelijks worden 100 tot 200 nieuwe videos toegevoegd. TravelByDrone bevat ook een aantal filmpjes vanuit Nederland, waarvan vier uit Overijssel:
* Denekamp van boven
* St. Plechelmus basiliek Oldenzaal
* Ballonvaart Deurningen
* Hoogwater in de Vecht Dalfsen

32 x subsidie voor erfgoedprojecten Overijssel

Tijdens een bijeenkomst op het landgoed Schoonheeten bij Raalte zijn door gedeputeerde Hester Maij 22 erfgoedprojecten beloond met een subsidie. De bijeenkomst werd georganiseerd in het kader van de subsidieregeling ‘Het verhaal van Overijssel' waarmee de provincie ‘de geschiedenis en de identiteit van Overijssel wil behouden en het culturele erfgoed duurzaam ontwikkelen en beschermen’.

In 2013 hadden al zes erfgoedprojecten een subsidie ontvangen voor in totaal 450.000 euro. Nu komen daar nog eens zestien bij, die totaal 840.000 euro subsidie hebben ontvangen. Om welke projecten gaat het? Voor de geïnteresseerde hier een opsomming. Wat mij betreft zitten er verrassende initiatieven bij waar ik nog niet van gehoord had. De eerste zes kregen al in 2013 subsidie.

Behoud de Sallandse boerderij in kleur en verhaal (€ 100.000)
Sallands Erfgoed zet zich in voor de Salland karakteristieken boerderijen en erven. Binnen dit project wordt van een 15-tal boerderijen het rieten dak opgeknapt. Ook streeft Sallands Erfgoed naar het vergroten van de kennis en interesse in de boerderijen, de streekcultuur, archeologie en het landschap van Salland bij eigenaren en het grote publiek.

Het Rode Project (€ 100.000)
De stichting IJsselhoeven ondersteunt bewoners bij het onderhoud, behoud en beheer van hun IJsselhoeve en bijhorende erf-karakteristieken. O.a. kennisoverdracht d.m.v. cursussen over streekgebonden bouwen met de daarbij behorende technieken en lezingen over de geschiedenis/archeologie van de streek.

Verhalen over Overijsselse Molens (€ 80.000)
De Stichting Overijsselse Molen voert onderhoudswerkzaamheden uit bij 25 Overijsselse molens. Geïnteresseerden kunnen tijdens open dagen en rondleidingen de deelnemende molens bewonderen en kennis nemen van het ambacht van de molenaar.

Ambacht Adelt (€ 82.440)
Project van Overijssels Particulier Grondbezit (OPG). Op 7 landgoederen verspreid over de provincie worden 10 bijzondere elementen gerestaureerd door vakmensen en ambachtslieden. De werkzaamheden worden zichtbaar gemaakt voor publiek middels rondleidingen of bezoekdagen tijdens de uitvoering, waarbij ook de historie van het element en locatie wordt verteld.

Couleur Locale (€ 52.400)
Project van het OPG. Herstel van visuele identiteit van 7 landgoederen en/of historische erven door (opnieuw) toepassen van historische kleuren en karakteristieken.

Boerenmagie-tv (€ 35.160)
Boerenmagie-TV is een 8-delige docu-drama-serie. De serie wordt gepresenteerd door Sabine Uitslag. Het laat de kijker op humoristische wijze kennismaken met de "magische" wereld van onze voorouders, maakt de sporen van Boerenmagie (weer) zichtbaar, verklaart ze én vertaalt ze naar de huidige tijd. Project van documentairemaker Ingrid Kleinsman in samenwerking met Jan Bornebroek.

De Bronninckhuizen (€ 100.000)
De buurtschap De Bronninckhuizen (1385-1665) is bij velen onbekend. Het is een vergeten gebied, nu onderdeel van Hezingen (gemeente Tubbergen). De Bronninckhuizen is historisch gezien een oud gebied met tal van bijzondere cultuurhistorische kenmerken, grafheuvels, bronnen, beekdalen en de oude boerderijen. Met het opknappen van een aantal elementen, o.a. boerderij en schuur, het terug brengen van oude gewassen op het akkerland, vlas en spelt en het vertellen van het verhaal van de streek ‘De Bronninckhuizen’ wordt dit uiterste hoekje van Noordoost Twente weer uit de vergetelheid gehaald. Project van de Stichting Gezondheid Dichtbij.

Buurten in Twente (€ 100.000)
De stichting Twentse Erven wil met dit project de kenmerkende aspecten van karakteristieke boerenerven in Twente in beeld, woord en geluid naar boven halen. Stichting Twentse Erven voert herstel- en restauratiewerkzaamheden uit aan 18 boerderijen en/of erven en vertelt het verhaal over de bewoningsgeschiedenis. Eindproducten: een cultuurhistorische (digitale) buurtenkaart, herstelde karakteristieke boerderijen en bijgebouwen en een boek, tentoonstellingen e.d. over het verhaal van Twente.

Verderkijkers (€ 100.000)
Op een vijftal locaties in de stad Deventer worden kantelbare en draaibare aanraakschermen geplaatst, die een beeld van de directe omgeving geven zoals die was in verschillende periodes van de geschiedenis. Ook wordt een beeld geschetst van de plannen voor de toekomst. Dit door middel van foto's, animaties, kaartmateriaal en meer. Daarnaast wordt het bodemarchief rond de locatie in beeld gebracht. Informatie over evenementen kan worden toegevoegd.

Zunnewendefestival (€ 24.500)
Streektaalfestival op de historische plek Schuilenburg bij Hellendoorn op 27 juni. Diverse streektaalartiesten treden op. Tevens première van de film Oerijssel, over de oorsprong van Overijssel.

Leppel Fietsival (€ 20.250)
Fietsfestival in de grensstreek langs historische plekken. Op twee cultuurhistorische plekken vinden minifestivals plaats met muzikale en theatrale optredens. Thema’s optredens: lokale geschiedenis, natuur en cultuur. Leppel vindt plaats eind mei 2015.

Mysterieus Overijssel (€ 24.000)
Ontwikkeling van routes langs spirituele en magisch plekken in Overijssel. Vervolg op een publicatie uit 2005. Er wordt een website en een mobiele applicatie ontwikkeld rond deze 'krachtplaatsen' en hun verhalen. De mobiele applicatie zal ca. 10 fiets- en wandelroutes bevatten, door de hele provincie. Tevens worden met geluid en beeld de achtergrondenverhalen van deze plekken en de daarop staande monumenten toegelicht.

Op Reis (€ 82.500)
Brede samenwerking in Deventer tussen cultuur(-historische) organisaties. ‘Op reis’ is het thema van de Open Monumentendag. In Deventer vindt op en aansluitend op de Open Monumentendag een breed palet aan activiteiten plaats met dit thema als uitgangspunt: tentoonstellingen, rondleidingen, lezingen, kunst.

De IJzeren Eeuw (€ 99.000)
TV-serie van de VPRO over de negentiende eeuw, van de makers van de succesvolle reeks ‘de Gouden Eeuw’. Twee afleveringen behandelen Overijsselse thema’s: De koloniën van Weldadigheid en dan met name de Ommerschans en de Twentse Textielindustrie. De eerste aflevering wordt uitgezonden op 27 maart 2015.

Dwalen door Deep'n (€ 15.000)
Stichting Beeldruimte gaat in opdracht van de Kunstvereniging Diepenheim op zoek naar de verhalen van Diepenheim. Deze verhalen worden verbeeld in een drietal thematische dwaalkaarten en andere toeristische producten. Bezoekers van Diepenheim kunnen met deze drie dwaalkaarten zelf routes samenstellen langs de plekken van hun voorkeur.

Cultuurhistorie Vliegveld Twenthe (€ 67.000)
De gelaagde geschiedenis van het vliegveld wordt verteld en verbeeld, samen met omwonenden. Deelnemers aan het project (bewoners, deskundigen, kunstenaars) leveren een bijdrage aan het beleefbaar maken en houden van de unieke verhalen die er zijn. Op diverse plekken in het gebied wordt archeologisch materiaal zichtbaar gemaakt, wordt erfgoed gerestaureerd en uiteindelijk tot aantrekkelijke, door kunstenaars vormgegeven beleefplekken met wandelpaden gemaakt.

Verbeelding van voormalig vrouwenklooster Ter Hunnepe (€ 46.500)
De gemeente Deventer wil de ondergrondse resten van het voormalige vrouwenklooster, een archeologisch monument tussen snelweg A1 en stad Deventer, op een eigentijdse manier meer zichtbaar maken. Innovatief, want dit archeologische monument wordt veiliggesteld, maar is en blijft deel uit maken van het terrein van een paintball-vereniging!

Oude begraafplaats Hengelo (€ 21.000)
Op de Oude begraafplaats aan de Bornsestraat liggen de fundamenten van een kerkje uit circa 1830 en mogelijk ook van een kapel uit de 12e eeuw! De gemeente Hengelo laat onderzoek uitvoeren naar de fundamenten, wil deze ‘zichtbaar maken’ o.a. met een maquette en publieksactiviteiten; plaatsen van een plaquette, QR-codes en augmented reality.

Ommerschans (€ 86.500)
Staatsbosbeheer wil samen met de inwoners van Ommerschans de nog herkenbare structuren van deze voormalige vesting (16e/17e eeuw) en bedelaarskolonie (19e eeuw) weer meer accentueren. Ook wordt het publiek tijdens een viertal publieksdagen betrokken bij de zoektocht naar ‘nieuwe’, archeologische sporen van deze historisch gelaagde plek.

De poorten van Zwolle, Stadsfestival 2014 (€ 10.000)
Stad Zwolle kent nog maar één stadspoort, maar de verhalen van de verdwenen stadspoorten zijn de moeite waard om verteld te worden. Het stadsfestival vindt plaats op en langs de grachten van Zwolle van 3 tot 7 september 2014.

Eikoerei (€ 10.500)
Festival rond het typisch Genemuidens dialect op 20 september 2014. In Genemuiden wordt het Gaellemunigers in het dagelijkse leven nog veelvuldig gebruikt. Op diverse specifieke en unieke Genemuider locaties zullen voorstellingen worden gegeven. Initiatiefnemer is de stichting cultuur en educatie Genemuiden (SCEG).

Het verhaal van Warmelo (€ 27.000)
Een dag terug naar de Middeleeuwen bij kasteel Warmelo. Landgoed Warmelo wordt opengesteld voor een breed publiek. Verschillende activiteiten, rondleidingen en shows met als thema de rijke streekcultuur (Borgmannen, Regenwice, Huttenkloas, het kasteelleven in Twente). Streektaal zal op deze dag zoveel mogelijk de boventoon hebben; het dialect is de voertaal. Het evenement vindt plaats op 3 augustus.

Nederlandse Liederenbank bevat 50.000 volksliedjes en andere traditionele liederen

Afgelopen week zijn 50.000 Nederlandse liedteksten online beschikbaar gekomen. Het zijn volksliederen, geuzenliederen, psalmen en kerstliederen, marktzangen, kinderliedjes en nog veel meer traditionele liederen van voor het jaar 1900. Aan de digitalisering is vijf jaar gewerkt tijdens het project Dutch Songs On Line. Hierin werkten samen de Universiteit Utrecht, het Meertens Instituut van de KNAW en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL).

De 50.000 liedteksten zijn toegankelijk gemaakt via de website van de Nederlandse Liederenbank en van de DBNL. Tussen de beide websites zijn links aangebracht, zodat per lied een maximum aan relevante informatie beschikbaar is, over melodieën, tekstvarianten, auteurs, uitgevers en het reeds gedane onderzoek. Ook zijn een groot aantal scans van oorspronkelijke liedbundels opgenomen.

Zoeken
Er zijn vele zoekmogelijkheden. Zoeken op alle woorden of gericht zoeken op titel, beginregel, auteur, trefwoord, genre etc.

Voorbeeld: Anton op/met ’n bok
Ik ken niet zoveel volksliederen van voor 1900, maar heb het eens geprobeerd met het in Oost-Nederland bekende Anton met ’n bok, op dit weblog al eerder te beluisteren in een versie van Boh Foi Toch en van Hans Theessink. Zoekend op Anton/Antoon in combinatie met bok kreeg ik een groot aantal treffers. Soms alleen een verwijzing naar een nummer op een CD, maar vaak met gescande tekst, of met muzieknotatie en soms zelfs met geluid. Heb je een versie van het lied gevonden dan verschijnen er weer verwijzingen naar liederen met de zelfde tekstregels of liederen met dezelfde melodie.

Tips en trucs voor het zoeken in Delpher

Delpher, de nieuwe allesomvattende portal voor online raadplegen van onder meer oude boeken, kranten en tijdschriften is op zoek naar tips voor het zoeken in Delpher en heeft ook een handleiding gepubliceerd.

Zoektips
Delpher doet een oproep aan degenen die een eigen zoekstrategie ontwikkeld hebben of slimme en originele zoektips hebben om deze te delen op het blog van Delpher. Op dit blog staan inmiddels al een aantal voorbeelden van zoektips. De meest originele zoektip wordt beloond met een facsimile van de Atlas De Wit. Op donderdag 3 juli wordt de winnaar bekendgemaakt.

Handleiding
Ewoud Sanders, historicus en journalist, heeft voor Delpher een handleiding gemaakt, waarin wordt uitgelegd hoe ‘uitgebreid zoeken’ werkt en hoe je zoekresultaten kunt filteren of hoe je een wildcard kunt gebruiken.

Bijzondere weblogs (9): Elken dag nè foto! Blog oawer het dagelijks leawn

Vorig jaar volbracht Henk van de Riet alias Henk van ’n Kroaks het 365 dagen project, wat er op neerkwam om elke dag een foto te maken met een tekst erbij. In maart van dit jaar zette hij z’n ‘project’ voort onder een andere naam: Elken dag nè foto! Niet voor niets heeft hij zijn blog ‘Blog oawer het dagelijks leawn’ genoemd. Het weer, dieren, activiteiten en gebeurtenissen, de omgeving, de natuur, uitstapjes of zo maar mooie foto’s komen op zijn weblog voorbij. Alle foto’s geven weer aanleiding tot een mening, beschrijving, commentaar of andersoortige tekst, die zijn opgeschreven in het dialect van ’n Waterhook tussen Enter en Rijssen. Het Riessens dialect maakt de stukskes plezèerig um te leazn.
Zelf weet ik dat bloggen niet gaat zonder inspiratie en een beetje discipline. Bewonderenswaardig dat Henk van de Riet elke dag weer iets aan z’n Kroaksblog weet toe te voegen.
Kijk voor het 365 dagen project op het blog in het linker menu bij De oole deuze.

Enschede koploper in negatieve zin

Van de week hoorde ik het nieuwsbericht op de radio dat Enschede koploper is wat betreft het aandeel van de beroepsbevolking dat werk heeft. Maar dan in negatieve zin. Slechts 56 procent van de Enschedeërs die kunnen werken, doen dat ook daadwerkelijk. Ik vroeg mij af hoe dat zat in de rest van Overijssel. Dus heb ik vanmorgen even gekeken op de website waarstaatjegemeente.nl (eerst even registreren)
Het blijkt dat er een grote middengroep is van gemeenten die niet ver uit elkaar liggen en dat Enschede nogal afsteekt. In positieve zin zijn er ook een aantal gemeenten die opvallen.

Stempellokaal in de jaren dertig (foto: Wikimedia Commons)

Voor goed begrip, onder de potentiële beroepsbevolking verstaat men:
Alle personen (15 tot 65 jaar) die:
- tenminste twaalf uur per week werken, of
- werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of
- verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden.
Het betreft wel cijfers uit 2012. De percentages liggen op dit moment 1 tot 2 procent lager.

57,9 Enschede (56,6)
65,3 Almelo
65,8 Ommen
66,0 Losser
66,6 Hengelo
66,7 Hof van Twente
66,8 Zwartewaterland
66,9 Twenterand
67,0 Oldenzaal
68,0 Dinkelland
68,1 Steenwijkerland
68,3 Rijssen-Holten
68,3 Staphorst
68,3 Kampen
68,5 Haaksbergen
68,9 Borne
69,0 Zwolle
69,6 Hellendoorn
69,8 Olst-Wijhe
70,1 Deventer
71,0 Raalte
70,4 Hardenberg
71,8 Wierden
73,5 Tubbergen
75,7 Dalfsen

Zandstenen leeuw Huys Hengelo te bewonderen in het Historisch Museum Hengelo

Bovenstaande foto ontving ik van Gerrit ter Welle van het Historisch Museum die mij ook de onderstaande tekst toestuurde:

En de leeuw brulde
Het Zandsteenmuseum Bad Bentheim is eigenaar van een ornament met een afmeting van 50 x 50 cm. van Huys Hengelo. De zandstenen Leeuw is thans te bewonderen in de dependance van het Historisch Museum Hengelo aan de Marktstraat. Van dichtbij lijkt het alsof de leeuw tranen in zijn ogen heeft. Wellicht het gevolg van zoveel vereerders die hem omarmden als een troeteldier. Of zou hij die nacht gebruld hebben en dat de Graaf van Bentheim dacht “o jee, die Hollander sind wieder da”?
Het begon allemaal 4600 miljoen jaar geleden en nog steeds is de aarde aan veranderingen onderhevig. Zo bewegen de continenten, die hun huidige positie ca. 50 miljoen jaar geleden in namen nog steeds over het aardoppervlak.
Ons zandsteen is ontstaan in de periode van het Valagin (Oud-Krijt 139,8-132,9 miljoen jaar) uit een zandige bodem van een krijtmeer. Dit krijt (kalk) is een opeenvolging van ontelbare skeletten van kalkalgen, die zo klein zijn dat een 500voudige vergroting nodig is om ze zichtbaar te maken. Het donkere zandsteen bestaat uit leem en zand en is gevormd in het Onder-Krijt. Het lichtere zandsteen, daarentegen, bestaat uit een mengsel van leem, zand en kalk en is gevormd in het Boven-Krijt. Bij het rode zandsteen spelen oxidanten een belangrijke rol.

Pas in de 11de eeuw werd begonnen met commerciële ontginning van het zandsteen. Er bestaan grote verschillen in zandsteen. Het zandsteen van Bad Bentheim, bijvoorbeeld, heeft een grotere dichtheid en hardheid en laat zich gemakkelijk bewerken. Dit in tegenstelling tot zandsteen van Gildehaus. Dit is een jongere steensoort, is licht brokkelig en daarom niet geschikt om te bewerken. Maar is wel weer rijker aan fossielen dan het zandsteen van Bad Bentheim. De verschillende lagen van groeves (Kuhlen) lopen onder een hoek van 22 graden ten opzichte van het aardoppervlak. Men kon eenvoudig aan het oppervlakte beginnen met het bewerken, maar gaandeweg moest men steeds meer de diepte in om het gesteente te vinden. Deze werkwijze geschiedde volledig met mankracht (Kuhlkerls) en, waar mogelijk, met paard en wagen.
Het scheiden van de lagen geschiedt tegenwoordig met een grote boormachine, die in betrekkelijk korte tijd een rij gaten maakt tot wel anderhalve meter diepte met een diameter van 50 mm. De gaten vult men met gips en water waardoor het brok steen mooi volgens het geboorde gaten patroon afbreekt. Dit procedé is enigszins vergelijkbaar met het afscheuren van een closetrol op geperforeerde gaatjes. Uiteindelijk vervoert een bulldozer het zandsteen voor verdere bewerking naar boven.
In het verleden kwam bij het handmatig boren van de gaten veel stof vrij die de gezondheid van de Kuhlkerls niet ten goede kwam. Het merendeel van de arbeiders haalde als gevolg van deze slechte omstandigheden de pensioen gerechtigde leeftijd bij lange na niet. De gemiddelde leeftijd bedroeg slechts 30 jaar.

De Heren van Bentheim hadden de Kuhlen verpacht aan de stad Zwolle voor de pachtprijs van 11 vaten boter per jaar. Een botervaatje had een afmeting die vergelijkbaar is met een hedendaagse biervust. Men leverde zandsteen met paard en wagen rechthoekig af in Rijnlandse ellen van de stad Nordhorn. En vandaar vervoerde men het via de Vecht naar Zwolle. Vanuit deze stapelplaats kwam het zandsteen terecht bij de te bouwen projecten zoals het Paleis op de Dam in Amsterdam, de Waag in Deventer en de Domkerk in Utrecht.
Paard en wagen werden ook ingezet om de lokale markt, onder anderen Oldenzaal en Huys Hengelo, te voorzien van zandsteen.

Films van Johan Adolfs bij Twentse Filmbank

Johannes Willem Lambertus (Johan) Adolfs (1917-1977) was een Nederlandse zakenman en cineast, die bekend werd door zijn talrijke registraties van het dorpsleven in Nederland in het midden van de twintigste eeuw. Enschede Adolfs had kort na de oorlog alles van alles geprobeerd om aan de kost te komen. Hij zocht het onder meer in het maken van geluidsopnamen. Het bracht hem geen succes maar zo kwam hij wel op het idee het eens met filmopnamen te proberen. Na een moeizaam begin – hij moest zichzelf alles leren – begon het te lopen. Vooral toen hij met de federatie van Harmonie- en Fanfaregezelschappen een goede klant kreeg. Door tegen betaling een film van het dorp te vertonen konden muziekverenigingen immers geld inzamelen voor nieuwe uniformen of instrumenten. Losser was het eerste dorp dat hij in beeld bracht. Een klootschieterswedstrijd, het uitgaan van de kerk, een voetbalwedstrijd, een optreden van de fanfare, afgewisseld met opnames van gebouwen en straatleven, het leverde een film op waar bijna iedereen wel opstond en waarvan de voorstelling massaal bezocht werd.
Adolfs maakte tussen 1948 en 1970 zo’n 1500 films in Nederland.

Eddy Appels schreef in 2003 een zeer interessant artikel over Johan Adolfs. De films zijn na zijn dood in talrijke collecties terechtgekomen, en worden momenteel door meerdere instellingen weer bijeengebracht.

Zie ook de Andere Tijden special Van Doarp en Durp.

Twentse filmbank
Ook bij de Twentse Filmbank zijn een aantal Twentse Adolfs-films te bekijken. Voorlopig alleen nog voor sponsoren. Sponsor word je door eenmalig 10 euro te betalen, waarmee je tevens dit vrijwilligersproject steunt.

Regionale uitgaven 2014-9

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2014-23

IAI’s 2014-9

Operatie Jedburgh: geheime geallieerde missies in Nederland 1944-1945 / Jelle Hooiveld ; cartografie: Louis Kaulartz. - Amsterdam : Boom, [2014]. - 288 p. – ISBN 9789089532565. - € 19,90

In de weken na de geallieerde invasie van 6 juni 1944 op de stranden van Normandië, parachuteerden speciaal opgeleide eenheden onder de codenaam "Jedburgh" tot ver achter Duitse linies. Hun opdracht was lokale verzetsgroepen te helpen organiseren en aan te sturen, om zo een bijdrage te leveren aan de bevrijding van West-Europa. Deze geheime operaties vonden vanaf september 1944 ook in Nederland plaats. Aan de hand van tot voor kort geheime documenten vertelt dit boek voor het eerst in volledigheid het indrukwekkende verhaal van de Jedburgh-teams die in bezet Nederland opereerden. Veel aandacht is er voor het in Overijssel opererende ‘team Dudley’, dat onder leiding stond van Henk Brinkgreve. De gedropte geheime agenten stonden voor de bijna onmogelijke opgave om eenheid te brengen in het versplinterde verzet, dat onder meer door de ontdekking door de SD van het hoofdkwartier Huize Lidwina in Zenderen zwaar getroffen was, en daarbij ook nog bruikbare informatie naar Londen te versturen.

De strijd van verzetsman Dirk van der Meer / Ties Wiegman. - Enschede : AFdH Uitgevers, 2014. - 158 p. – ISBN 9789072603395. - € 17,50

Dirk van der Meer (1906-1989) was tijdens de Tweede wereldoorlog in Enschede ambtenaar ten stadhuize en begon met het achteroverdrukken van distributiebonnen voor onderduikers. Al snel was hij zeer actief in het verzet, onder andere met het in veiligheid brengen van krijgsgevangenen en piloten. Het leverde hem de Medal of Honour en het Verzetsherdenkingskruis op. Maar dat het Enschedese college zo lang geweigerd heeft hem te danken voor zijn verzetswerk, heeft hem zijn leven lang dwarsgezeten. De Enschedese oud-stadsarchivaris Ties Wiegman deed jarenlang bronnenonderzoek en schetst in dit boek een beeld van de ambtelijke strijd die Van der Meer gevoerd heeft. Zeer belangrijk is een tweede beeld dat oprijst uit het archiefmateriaal en uit de gesprekken met Van der Meer. Het lijkt er op dat een groep binnen het Enschedese verzet rond de bevrijding het slachtoffer is geworden van liquidaties door een andere verzetsgroep.

Oorlog in herinnering / tekst: Mai-Lin Droste-Stein ; fotografie: Mireille Droste-Spoolder. - [Borne] : De Beeldende Zussen, 2014. - 144 p. – ISBN 9789082173604. - € 34,95

Vlak voor zijn dood, vertelde de opa van Mireille Droste ineens hoe hij als kind de oorlog had beleefd. Toen ze besefte dat steeds meer oorlogsherinneringen in het graf verdwijnen en dat jongeren steeds minder over de oorlog weten, besloot Mireille om samen met haar schoonzus en fotografe Mei-Lin persoonlijke oorlogsverhalen op te tekenen. Het boek bevat 34 persoonlijke en aangrijpende herinneringen van mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, in zowel Nederland als Nederlands-Indië.

Zwollûh door het dolle: hoe PEC Zwolle de beker won / samenstelling: Anton van Gerner en Gerald Meijer. - De Stentor, 2014. - 112 p. – ISBN 9789491637025. - € 10,-

Verslag met veel foto’s van de belangrijkste mijlpaal uit de geschiedenis van het Zwolse voetbal: het winnen van de KNVB beker op 1e Paasdag 20 april 2014 in de Kuip van Feyenoord na een finale waarin Ajax met maar liefst 5-1 verpulverd werd.

VV Oldenzaal vriendschap & verbondenheid: jubileumboek Een eeuw voetbalvermaak / eindred. Bert Groenman ; foto's Freddy Mulder. - Oldenzaal : Voetbalvereniging Oldenzaal, 2014. - 176 p. - € 27,95

Geschiedenis van een honderdjarige voetbalclub, die van 1955 tot 1963 zelfs betaald voetbal speelde.
Wierden te kiek / beeldkeuze, beeldbewerking en teksten: A.W. van Wulfften Palthe en J.H. Janssen ; omslag en opmaak: Johnny Timisela. - Wierden : Stichting Historische Kring, 2014. - 120 p. – ISBN 9789080509405. - € 24,95
In full colour uitgevoerd fotoboek met vele gegevens waarin op de ene pagina huidige gebouwen, straten, woningen, boerderijen enz. worden weergegeven, terwijl op de andere pagina de oude tot zeer oude situaties worden afgebeeld vanuit dezelfde invalshoek. Het geheel geeft een beeld van de veranderingen in Wierden. De afbeeldingen dateren van begin 1900 tot heden.

De ofrekkening: Gloepens korte verhalen / auteur Gerrit Dannenberg (redactie). - [Rijssen] : Dannenberg Twenthe Tekst, [2014]. - 127 p. – ISBN 9789082149821. - € 4,95

Flaptekst: ‘Het idee van ’t Gloepens Korte Verhaal (GKV) koomp van ’n Nederlaandsen schriever A.L. Snijders. Ziene Zeer Korte Verhalen (ZKV) wordt met groot succes oet-egewen duur Paul Abels van AFdH Uitgevers oet Eanske. Paul Abels veund ’t good um ’t ZKV-idee te gebroeken vuur ne schriefwedstried in ’t plat.
Nit mear as 220 wöarde. Meender moch. Vuur ’n enen te kort, vuur ’n aander laank genog. Bekeande en völle onbekeande schriewers zeent ‘r met gangs egoan. Det gaf ’n kleane zestig Glopens Korte Verhalen. Genog um een book van te maken.
Gloepens Korte Verhalen in ’t plat op de bladziede rechts. Mer a’j dat weelt, kö’j op de leenker bladzieden leazen hoe det geet in ’t Hollaands.
Loa’w ’t hoolden op dee mooie Twentse oetdrukking: ’t Hoof nit laank te wean, at ’t mear good is.’