Archeoloog Diana Spiekhout: De droge zomer was een geschenk uit de hemel/ door Barbara Vollebregt
HET JAAR VAN...DE DROOGTE. De droogte van dit jaar had vele nadelen, maar archeologen hadden redenen er blij mee te zijn. Zo werden bij Noordlaren de contouren van een kasteel duidelijk zichtbaar. ‘Deze zomer was een goudmijn.’
Voor archeologen was het een topzomer. “De geschiedenis kwam letterlijk naar boven”, zegt archeoloog en onderzoeker Diana Spiekhout van het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen. “Waar vroeger grachten of greppeltjes hebben gezeten, blijft de bodem vochtiger. Toen deze zomer overal het gras verdorde, bleef het op die plekken groener. In de buurt van Noordlaren ontstonden daardoor groene cirkels. Op de plek heeft namelijk een laatmiddeleeuws kasteel gestaan.”
Er zijn deze zomer nog veel meer soortgelijke ontdekkingen gedaan. Soms werden de kleurverschillen in de vegetatie zichtbaar via Google maps, of door andere openbare satellietbeelden. De luchtfoto's zijn een tijd- en kostenbesparende techniek. “Vroeger moest je een stuk uit de grond halen om te zien of er iets in kon zitten. Doordat de luchtfotografie de laatste twintig jaar veel geavanceerder is geworden, kan dat nu gewoon vanachter een computer”, legt Spiekhout uit.
Bij al die archeologische ontdekkingen met luchtfoto’s gaat het het vaakst om kastelen. En dat komt Spiekhout goed uit, want zij hoopt te promoveren op onderzoek naar kastelen in het Oversticht, het gebied waarover in de Middeleeuwen de bisschoppen van Utrecht gezag uitoefenden en dat ongeveer samenvalt met het huidige Overijssel en Drenthe.
De foto’s helpen Spiekhout zich een beeld te vormen van het landschap in de Middeleeuwen en geven ook een beter beeld van de omvang van de bouwwerken. “En dat is best handig als je bedenkt dat een kasteelterrein ongeveer 130 meter in doorsnede kan zijn.”
Die kastelen zien er trouwens heel anders uit dan het Disneykasteel dat mensen uit films kennen, zegt de onderzoeker. Zo weet ze dat kastelen in Nederland vaak op laaggelegen plekken hebben gestaan, in moerasgebieden, beekdalen of op de grens van een verhoging. En de kastelen waren vaak niet omringd door één, maar door meerdere grachten. “De waterburcht in Eelde is daar een goed voorbeeld van. Om de burcht lagen ongeveer acht grachten met daartussen zeven wallen. Verder waren kastelen niet altijd van steen maar in het begin vooral van hout”, aldus Spiekhout.
De recentste vondst werd gedaan in Wesepe. Dankzij de droge zomer ontdekte amateurarcheoloog Bert Terlouw daar een burcht. En op het kasteelterrein in Noordlaren werd nog een zogeheten landweer gevonden, een verdedigingswal.
Voor Spiekhout zijn alle ontdekkingen bijzonder. Soms bevestigen ze een bestaand vermoeden. “Door wat we weten over de geschiedenis en door de kennis die we hebben verzameld over de ligging van andere kastelen, zijn er plekken waar je een kasteel eerder zou verwachten. Die controleerde ik deze zomer regelmatig op kleurverschillen. Met foto's, maar ook door veldonderzoek, om te kijken of er iets te zien was.”
Dat er deze zomer vooral ontdekkingen werden gedaan in Noord- en Oost-Nederland is niet helemaal toevallig. Dat komt door door de bodem hier: vooral op zandgronden werden tot nu toe middeleeuwse ontdekkingen gedaan.
Voor Spiekhout kwam de droogte net op tijd. “Ik zat in de afrondende fase van mijn onderzoek toen er via de luchtfoto's ineens allerlei interessante verkleuringen zichtbaar werden. Daardoor heb ik nog vijf terreinen in mijn onderzoek kunnen meenemen. Het was een geschenk uit de hemel.”
Uit: Trouw, 24 december 2018
Foto: Droogte onthult Middeleeuws kasteel bij Noordlaren (foto: Twentsche Courant Tubantia)
