200 jaar Dedemsvaart

Foto: de Rollecate, het huis dat Baron van Dedem in Vollenhove steen voor steen liet afbreken en opnieuw liet opbouwen aan de Dedemsvaart.

Op 9 juli 1809 werd begonnen aan de uitvoering van het plan van Baron Willem Jan van Dedem tot den Berg een 43 kilometer lang kanaal te graven tussen het Zwartewater bij Hasselt en de Vecht bij Ane in de buurt van Gramsbergen. Doel was de uitgestrekte veengebieden tussen Hasselt en Hardenberg te ontsluiten om ze daarna te kunnen ontginnen. Baron van Dedem bezat veel grond in dit gebied en was (eigenlijk als grote veenbaas) direct belanghebbende bij het graven van het kanaal dat naar hem genoemd werd. Hoe Van Dedem de tegenwerking van de IJsselsteden omzeilde en toestemming verkreeg van Lodewijk Napoleon en welke moeilijkheden werden overwonnen voordat in 1867 de Dedemsvaart gereed was, is te lezen in een artikel in Buiten (1909) dat werd geplaatst t.g.v. het honderdjarig jubileum.


Klikken voor vergroting

In het artikel lezen we verder dat de Zwolse notabele Mr. Gerrit Willem van Marle, die grote bezittingen had in de Avereester venen, eind 18e eeuw het plan opvatte de venen oostwaarts van Hasselt op grote schaal te ontginnen. De tegenstand van Zwolle en andere IJsselsteden, die hun transito-handel richting Duitsland dreigden te verliezen, was zo groot, dat de zaak niet doorging. Zijn schoonzoon, de al genoemde Baron van Dedem, werkte na het overlijden van zijn schoonvader verder aan de plannen. Door zonder aankondiging vooraf, tijdens een bezoek van Lodewijk Napoleon aan Hasselt in 1809, zijn plannen rechtstreeks aan de koning voor te leggen, die daarop meteen zijn toestemming gaf, stak hij zijn tegenstanders (de IJsselsteden) de loef af. Zo verkreeg hij de concessie tot kanalisatie. De eerste jaren verliepen voorspoedig – binnen twee jaar was men al tot Balkbrug gevorderd. Daarna vormde de financiering een obstakel. Hij verkocht de concessie in 1826 aan de provincie Overijssel, kocht deze in 1828 weer terug, tot in 1845 de provincie voor 400.000 gulden definitief eigenaar werd. In 1867 was de aanleg van de Dedemsvaart en zijkanalen voltooid.

Tot zover de stand van zaken in 1909. De Baron van Dedem komt in het artikel in Buiten in de geest van de tijd naar voren als een heroïsch figuur die een groots werk heeft verricht.

In de jaren zestig van de vorige eeuw besloten de Provinciale Staten van Overijssel het opkomend autoverkeer tegemoet te komen en verreweg het grootste gedeelte van de Dedemsvaart te dempen. Nu gaan er weer stemmen op de Dedemsvaart in oude luister te herstellen.

Er wordt dit jaar veel aandacht besteed aan 200 jaar Dedemsvaart, vooral door historische verenigingen uit de voormalige gemeenten Avereest en Nieuwleusen. Veel dorpen in deze streek hebben hun ontstaan te danken aan het kanaal.
In de Palthehof in Nieuwleusen loopt tot en met 31 oktober de tentoonstelling ‘Met dank aan de baron’ en in de Turfschuur in Dedemsvaart de tentoonstelling ‘200 jaar Dedemsvaart’.
Voor meer activiteiten dit jaar zie de website van de Palthehof en het speciale tijdschrift over 200 jaar Dedemsvaart.
Zie ook hier.