Uit de Overijssel-collectie van de OBD (7): Moderne Devotie

In de Overijssel Collectie bevindt zich zo’n 12 meter aan boeken over de Moderne Devotie en alles wat daar mee samenhangt. Het grootste deel werd in de jaren tachtig in één koop aangekocht en sindsdien is de collectie zo goed en kwaad als mogelijk is, bijgehouden.

Voor wie niet weet waar dit over gaat: de Moderne Devotie is misschien wel het belangrijkste item uit de Overijsselse geschiedenis. Toch zullen veel Overijsselaars hun wenkbrauwen ophalen. Typisch een geval van wereldberoemd, maar dan vooral buiten onze eigen grenzen.


(Bron: Europeana - bezit: KDC Nijmegen)

Grondlegger van de beweging, die later Moderne Devotie werd genoemd, was Geert Grote (1340-1384). Deze Deventer theoloog kwam in 1374 na een ernstige ziekte tot inkeer. Hij ging in retraite bij de kartuizers en werd daarna een prediker, die in zijn preken kerkelijke en geestelijke misstanden op geduchte wijze te lijf ging. Zijn huis stelde hij ter beschikking van vrome vrouwen om er een gemeenschappelijk en aan God gewijd leven te leiden. Ook elders ontstonden mede door zijn bemiddeling religieuze gemeenschappen van mannen en vrouwen, die later de naam kregen van Broeders en Zusters van het Gemene Leven. Geert Grote heeft echter de bloei van de Moderne Devotie niet meer meegemaakt. Die vond pas later plaats in de 15e eeuw.
Centraal in de gedachten van Geert Grote stond de persoon van Christus. Het nemen van Christus en met name de lijdende Christus als uitgangspunt en richtlijn voor het leven op aarde heeft later vooral verbreiding gevonden via Geerts leerling Thomas à Kempis, die verbleef in het klooster Windesheim bij Zwolle. Diens boek De navolging van Christus (De imitatione Christi) is één van de meest vertaalde en herdukte boeken ter wereld geworden.
(Bronnen o.a.: Geert Grote en de Moderne Devotie (1984) en De Moderne Devotie/ door R.R. Post (1940)



Vanuit de IJsselstreek verbreidde de Moderne Devotie zich in de 15e en 16e eeuw over Noordwest Europa. Steeds meer kloosters werden gesticht en ook bestaande kloosters sloten zich aan bij de Congregatie van Windesheim. Onder meer Erasmus en Jeroen Bosch werden beïnvloed door de beweging, die eigenlijk vooruit liep op het protestantisme en verbindingen had met de renaissance en het humanisme.

Hoewel na de zestiende eeuw als beweging vrijwel verdwenen, is er altijd veel belangstelling blijven bestaan voor de Moderne Devotie. Daarvan getuigt ook de omvangrijke (Nederlandstalige) verzameling boeken in onze Overijssel Collectie. In Deventer werd onlangs een Geert Grote Universiteit opgericht.