Stolpersteine

Afgelopen vrijdag werden in Goor 16 Stolpersteine gelegd. Goor is de twaalfde plaats in Overijssel, waar je de struikelstenen tegenkomt. Landelijk zijn op tientallen plekken Stolpersteine geplaatst, maar Overijssel springt eruit. Niet zo vreemd want in Overijssel – om precies te zijn in Borne – is het voor Nederland allemaal begonnen. Annette Evertzen kwam in een mooi huisje in Oud-Borne wonen. Ze ontdekte een deel van de geschiedenis van haar huis, toen een buurvrouw haar een oude foto liet zien van voormalige bewoners. Het ging om de 90-jarige Izak Zilversmit. Hij was in 1943 naar Sobibor weggevoerd omdat hij Joods was.
Niet veel later was ze in Berlijn en struikelde daar bijna over de Stolpersteine, kleine persoonlijke documenten ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het nazi-regime.

Stolpersteine in Goor. Klik op de afbeelding om de website te bekijken

Het Stolpersteine-project
Kunstenaar Gunter Demnig kwam op het idee van de Stolpersteine nadat hij in zijn woonplaats Keulen met een witte lijn de weg markeerde die duizenden Roma en Sinti liepen naar het station en hun deportatie. Een oude vrouw sprak hem aan, ze had veel lof voor het initiatief, maar volgens haar hadden er nooit zigeuners in haar buurt gewoond. Hun geschiedenis bleek vergeten. Als antwoord bedacht Demnig het Stolpersteine project om de buurtgeschiedenis weer zichtbaar te maken. Hij besloot kleine betonnen vierkante stenen te maken, waarbij aan de bovenkant een messinglaag is bevestigd waarin de gegevens over de voormalige bewoners van het pand, waar de stenen in de stoep worden geplaatst, met de hand zijn gestanst. In 1997 werden de eerste stenen gelegd in de Berlijnse wijk Kreuzberg. In het deceniium daarna werden meer dan 15.000 stenen gelegd op verschillende plekken in onder meer Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Italië.

Stolpersteine in Nederland
Terug naar Borne. Annette Evertzen was enthousiast geworden over het Stolpersteine project en schakelde buurtgenoten Gé Nijkamp en Jaap Grootenboer in, die behalve buurtgenoot ook zeer deskundig waren wat betreft de geschiedenis van Borne. Er werd een stichting opgericht en in november 2007 werden de eerste 16 Stolpersteine in Borne gelegd, o.a. voor Izak Zilversmit.
Veel Nederlandse steden en dorpen volgden het initiatief, waaronder de Overijsselse plaatsen Wierden, Enter, Holten, Ommen, Kampen, Hardenberg, Haaksbergen, Enschede, Glanerbrug en Almelo. Meestal werd eerst een stichting opgericht of ging het initiatief uit van de lokale historische vereniging. Vaak ook verscheen er een boek, en soms zelfs een website, zoals in Goor waar afgelopen vrijdag de stenen gelegd werden.