Srenge winters
Maandenlang stonden er schansen gemaakt van ijssneeuw in onze straat en bestookten we elkaar vanachter deze beschuttingen met sneeuwballen. In de herinnering lijkt alles uit je jeugd veel groter dan het werkelijk was, dus de periode met sneeuw was misschien in werkelijkheid iets korter. Toch staat die winter van 1963 bij veel ouderen in het geheugen gegrift. Er werd grotendeels nog op kolen gestookt, waar tegen het einde van de winter gebrek aan was. Auto’s reden over het IJsselmeer, rivieren waren dichtgevroren. De winters van 1979 en 1996 waren ook streng, maar er was centrale verwarming, het leven was comfortabeler. De nóg ouderen onder ons herinneren zich de winter van 1947, net na de oorlog, dat was pas afzien.
De winter van 1947
In de nacht van 14 op 15 december daalt de temperatuur plotseling sterk en komen binnenschepen vast in het ijs te zitten. Drie maanden lang zullen ze niet meer voor of achteruit kunnen. Eind januari ligt op bijna alle wegen een ijskorst, waarop de kinderen naar school schaatsen. Op de Noordzee liggen kilometers lange ijsvelden en de zeewatertemperatuur daalt naar -2 graden. In februari wordt het ijs bedekt met grote hoeveelheden sneeuw. Treinen moeten worden uitgegraven. Tot tientallen meters uit de kust kan over zee gewandeld worden. Het zijn niet de lage temperaturen maar het is de lengte van de koude periode (van half december tot half maart) die de winter van 1947 tot een onvergetelijke maakt. Heel bijzonder is ook dat de strenge winter werd gevolgd door de warmste zomer sinds mensenheugenis.
De winter van 1963
De gashaard zou enkele jaren later pas de huiskamers veroveren. De grote meerderheid van de bevolking stookte nog op kolen. We stonden op de drempel van een enorme toename van de welvaart, maar de sfeer van ‘1948’ van Koot & Bie was nog grotendeels aanwezig.
In 1962 zet de winter half november al vroeg in, maar dooit het midden december. In die periode steken zware stormen op, waardoor op de Noordzee scheepsrampen plaatsvinden. Dan volgt er van 19 december tot de tweede week van maart een lange onafgebroken periode van vorst. Deze winter zal later de boeken ingaan als de koudste van de twintigste eeuw. Het is niet alleen de kou die voor overlast zorgt maar ook de sneeuwstormen en de dikke pakken sneeuw die maar blijven liggen. In het hele land raken dorpen geïsoleerd. De periodes met storm en stuifsneeuw worden afgewisseld door zonnige periodes. Januari is een zéér koude, zéér zonnige en zéér droge maand, die vele records doet sneuvelen. Die zon ontbreekt tijdens het verrijden van de Elfstedentocht op 18 januari. De weinige deelnemers die de finish bereiken hebben te maken met een bij vlagen stormachtige en koude wind. Net als in 1947 raken meren en rivieren totaal dichtgevroren en liggen er grote ijsvelden voor de kust. Op 25 februari nemen 15.000 mensen deel aan een auto-toertocht op het IJsselmeer. Gemiddeld lag er in 1963 overal een sneeuwdek gedurende 11 weken. Anders dan in 1947 werd deze zeer koude maar ook zonnige en droge winter opgevolgd door een koele en natte zomer.
De winter van 1979
Heeft de winter van 1963 zich gegrift in het geheugen van ‘de grijze golf’, die van 1979 kunnen 30-plussers zich nog herinneren. Deze winter bracht geen onafgebroken vorst, zoals die van 1947 en 1963. Periodes van vorst en dooi wisselen elkaar af evenals warmte- en koude records. Eind november was het in Nederland sinds 1894 nog nooit zo warm geweest en op 30 december haalt Twente een maximum temperatuur van -12 graden, sinds 1890 was het niet zo koud. 1979 was de winter van de sneeuwstormen en vooral die van de ijzel. De ijzel zorgt voor veel overlast. Bestrijding van de gladheid is niet meer te doen. Voor huiswaarts kerende gasten na mijn verjaardag in januari was de terugweg onbegaanbaar door een dik pak ijzel op stoep en straat. De verjaardag duurde voort tot het daglicht wat meer veiligheid bood. Mensen blijven gedwongen thuis van school en werk. In het noorden heeft men te kampen met sneeuwduinen waardoor dorpen van de buitenwereld zijn afgesloten. Treinen rijden soms met geopende deuren wegens storing aan het elektrisch systeem. Maar ze reden wel! Kom daar nu nog eens om. De winter houdt lang aan met zes dagen sneeuw in mei. De daaropvolgende zomer is beroerd: koel en somber.
De winter van 1996
Deze winter was met een gemiddelde temperatuur van 2,6 graden de op acht na koudste van de eeuw, maar staat toch bekend als een zeer koude winter. Dit komt vooral omdat men gewend was geraakt aan zeer zachte winters. Tussen 1988 en 2000 staan zes winters geboekt bij de tien zachtste van de eeuw. Het aantal vorstdagen was hoog in 1996, in Twente waren het er 121 en op 9 februari werd daar -21 graden gemeten. Er was nogal een verschil tussen Noord- en Zuid-Nederland. In Noord-Nederland drong zich de vergelijking met 1963 op. Het was er bijna net zo koud, en net zo langdurig, maar ook was het zonnig en droog, net als in 1963. Zoals in de inleiding gesteld was er ook een verschil: een gebrek aan steenkolen deed zich niet gelden, bloemen op de ruiten behoorden tot het verleden. Overijssel behoorde die winter tot het noorden. Net in die periode zat ik midden in een verhuizing. De centrale verwarming was kapot en de auto weigerde dienst wegens vlokkende diesel. Er moest veel geïmproviseerd worden. Een winter om nooit te vergeten. Nog jaren was ik bang voor een weigerende auto tijdens een koude periode maar een winter zoals in 1996 hebben we sindsdien niet meer gehad.
Aan bovenstaand verhaal zijn allerlei foto’s toegevoegd en links naar websites en beeldbanken waar nog veel meer informatie te vinden is over de strengste winters na de Tweede Wereldoorlog. Ga daarvoor naar Mijn Stad Mijn Dorp.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten