Mag ik mijn fiets terug? Mijmeringen van een grensganger

Een boek dat in bibliotheken momenteel veel wordt aangevraagd is ‘ Mag in mijn fiets terug?’ van journalist Kees Schaepman. Het boek speelt niet in Overijssel en komt dus niet voor in de boekenrubriek op dit weblog, maar ik wil het graag meer aandacht geven. De titel slaat op een opmerking aan zijn adres, toen hij bekendmaakte dat hij ging verhuizen van het drukke Amsterdam naar het Duitse plattelandsdorpje Georgsdorf, gelegen in het lege land tussen Nordhorn en Lingen, zo’n 25 km van de Nederlandse grens. ‘Vraag in ieder geval je fiets terug’ adviseerde een van Schaepmans vrienden.

Bij het opknappen van het oude boerderijtje dat hij gekocht heeft komt een groot hakenkruis onder het behang tevoorschijn. Schaepmans nieuwsgierigheid wordt gewekt. Hoe zit het met het naziverleden van dit eenzame oord, dat in de oorlog heel veel buren had: 200.000 grotendeels Russische krijgsgevangenen, verspreid over 15 concentratiekampen in de nabijheid. Heel veel gevangenen lieten het leven wegens gebrek aan voedsel (er werd gevochten om een pol gras) en ziektes. Lokale boeren werd opgedragen de karren met stapels lijken naar begraafplaatsen in de omgeving te vervoeren. Schaepman ondervraagt dorpsgenoten, bezoekt een lokaal museum en graaft in archiefdozen en komt steeds meer te weten over de geschiedenis van zijn nieuwe omgeving. Zijn bevindingen leiden tot een genuanceerd verhaal.

Schaepman, geboren in 1946, heeft veel gereisd in zijn leven en was als verslaggever getuige van diverse brandhaarden. Hij ‘mijmert’ over de houding van mensen in oorlogssituaties. Eigenlijk verschilden de bewoners van het Emsland niet veel van de meeste Nederlanders in de oorlog. Zij schikten zich in de nieuwe situatie. Als je uit de pas liep betaalde je een hoge prijs. Gaandeweg ontdekt hij dat de Duitse inwoners van Georgsdorf tijdens de Tweede Wereldoorlog misschien wel meer hebben geleden dan de meeste Nederlanders.