Het mysterie Johannes Wardenier

De naam van Johannes Wardenier, de man die in 1960 op 47-jarige leeftijd overleed, duikt al tientallen jaren telkens weer op. Nu is zijn leven het onderwerp van een grote theater- en openluchtvoorstelling. Wat er in zijn leven precies gebeurd is zal vermoedelijk altijd een mysterie blijven.

In het kort: De in Steenwijkerwold geboren boerenzoon Johannes Wardenier ontwierp en knutselde al op de lagere school. Later werkte hij aan uitvindingen als een beschuitinpakmachine. Ook aan een brandstofloze motor, een perpetuum mobile, waar veel uitvinders in het Interbellum naar op zoek waren. Dat lukte niet, maar wel ontwierp hij iets soortgelijks, n.l. een motor waarbij de ‘samengeperste lucht, die de gewenste kracht opleverde, niet ontvlood maar veel langer kon worden gebruikt en eerst na geruime tijd weer behoefde te worden bijgevuld.’
Wardenier bracht een wethouder van Wolvega het hoofd op hol. Om de nieuwe vinding in productie te nemen zou in Wolvega een fabriek worden gebouwd waar duizenden werklozen aan de slag konden. Het was groot nieuws. Journalisten stroomden toe vanuit het hele land. Er was wel een probleem: Wardenier toonde zijn uitvinding aan niemand, men moest hem op zijn woord geleven. Dan slaat de twijfel toe en op advies van de burgemeester en een dokter verdwijnt de uitvinder tijdelijk naar een kliniek. Intussen wordt de motor (volgens zijn vader en moeder) uit de ouderlijke woning ontvreemd door enkele keurige heren in een dure auto. In de oorlog komt Wardenier in het verzet terecht. Hij wordt opgepakt maar wordt door tussenkomst van Philips vrijgelaten, hetgeen na de oorlog door Philips ontkend werd. Niet ver voor zijn dood doet Wardenier zijn naasten een en ander uit de doeken. Zeker is dat hij van 1934 tot 1960 niet heeft hoeven te werken en toch altijd over een behoorlijk inkomen beschikte. Dat Philips belangstelling had voor zijn motor lijkt ook zeker. Maar wat zich precies allemaal heeft afgespeeld zal hoogstwaarschijnlijk altijd een mysterie blijven.
Toen ik een jaar of tien geleden voor de website WieiswieinOverijssel een korte biografie schreef, voornamelijk op basis van het boek Het mysterie Wardenier, kreeg ik reacties van lezers die het niet met geschetste levensverhaal eens waren. Zo is het ook tijdens zijn leven gegaan. Er waren mensen die in hem geloofden en anderen die hem zagen als een charlatan.
In de loop van de jaren is er veel over hem gepubliceerd, zoals het al genoemde boek van Han Wielick en Henk Ymker uit 1984. Wie in Delpher op kranten zoekt uit de periode vanaf 1934 vindt honderden artikelen. Ook op radio en televisie is aandacht besteed aan Johannes Wardenier, zoals op RTV 1, de VPRO met een aflevering van Het Spoor Terug, RVU's Radiodocumentaire in de Nederlandse Volksverhalenbank, kijk ook hier en hier en hier. Zie ook de website Dossierx.nl