A History of Pop(ular) Music (19): Lotte Lenya - Mack the Knife (1928)

Een chronologische reis door de populaire muziek van de afgelopen honderd jaar.

Lotte Lenya, de artiestennaam van Karoline Wilhelmine Charlotte Blamauer (Wenen 1898- New York 1981), was een zangeres en actrice. Ze trouwde in 1926 met Kurt Weill, wiens liedjes op tekst van Bertolt Brecht zij populair maakte. Mack the Knife (hier met Duitse tekst) zong ze voor het eerst in 1928 in de rol van Jenny in de Dreigroschenoper.

A History of Pop(ular) Music (18): Louis Armstrong - West End Blues (1928)

Een chronologische reis door de populaire muziek van de afgelopen honderd jaar.

Louis Armstrong (1901-1971) was een instrumentaal virtuoos met een buitengewoon talent voor melodische improvisatie. Door hem ontwikkelde de trompet zich tot solo-instrument binnen de jazz. Hij staat bekend om zijn rauwe, raspende stem. Beroemd is zijn introductie van het woordeloos vocaliseren, later bekend als scat, zoals ook te horen is op West End Blues.

De strenge winters van 1947, 1963, 1979 en 1996

In 2014 schreef ik een verhaal over strenge winters. Omdat het nu zo actueel is plaats ik het hier nog een keer.

Strenge winters
Maandenlang stonden er schansen gemaakt van ijssneeuw in onze straat en bestookten we elkaar vanachter deze beschuttingen met sneeuwballen. In de herinnering lijkt alles uit je jeugd veel groter dan het werkelijk was, dus de periode met sneeuw was misschien in werkelijkheid iets korter. Toch staat die winter van 1963 bij veel ouderen in het geheugen gegrift. Er werd grotendeels nog op kolen gestookt, waar tegen het einde van de winter gebrek aan was. Auto’s reden over het IJsselmeer, rivieren waren dichtgevroren. De winters van 1979 en 1996 waren ook streng, maar er was centrale verwarming, het leven was comfortabeler. De nóg ouderen onder ons herinneren zich de winter van 1947, net na de oorlog, dat was pas afzien.

De winter van 1947
In de nacht van 14 op 15 december daalt de temperatuur plotseling sterk en komen binnenschepen vast in het ijs te zitten. Drie maanden lang zullen ze niet meer voor of achteruit kunnen. Eind januari ligt op bijna alle wegen een ijskorst, waarop de kinderen naar school schaatsen. Op de Noordzee liggen kilometers lange ijsvelden en de zeewatertemperatuur daalt naar -2 graden. In februari wordt het ijs bedekt met grote hoeveelheden sneeuw. Treinen moeten worden uitgegraven. Tot tientallen meters uit de kust kan over zee gewandeld worden. Het zijn niet de lage temperaturen maar het is de lengte van de koude periode (van half december tot half maart) die de winter van 1947 tot een onvergetelijke maakt. Heel bijzonder is ook dat de strenge winter werd gevolgd door de warmste zomer sinds mensenheugenis.

Foto: Toertocht op het IJsselmeer (foto: Geschiedenis 24)

De winter van 1963
De gashaard zou enkele jaren later pas de huiskamers veroveren. De grote meerderheid van de bevolking stookte nog op kolen. We stonden op de drempel van een enorme toename van de welvaart, maar de sfeer van ‘1948’ van Koot & Bie was nog grotendeels aanwezig. In 1962 zet de winter half november al vroeg in, maar dooit het midden december. In die periode steken zware stormen op, waardoor op de Noordzee scheepsrampen plaatsvinden. Dan volgt er van 19 december tot de tweede week van maart een lange onafgebroken periode van vorst. Deze winter zal later de boeken ingaan als de koudste van de twintigste eeuw. Het is niet alleen de kou die voor overlast zorgt maar ook de sneeuwstormen en de dikke pakken sneeuw die maar blijven liggen. In het hele land raken dorpen geïsoleerd. De periodes met storm en stuifsneeuw worden afgewisseld door zonnige periodes. Januari is een zéér koude, zéér zonnige en zéér droge maand, die vele records doet sneuvelen. Die zon ontbreekt tijdens het verrijden van de Elfstedentocht op 18 januari. De weinige deelnemers die de finish bereiken hebben te maken met een bij vlagen stormachtige en koude wind. Net als in 1947 raken meren en rivieren totaal dichtgevroren en liggen er grote ijsvelden voor de kust. Op 25 februari nemen 15.000 mensen deel aan een auto-toertocht op het IJsselmeer. Gemiddeld lag er in 1963 overal een sneeuwdek gedurende 11 weken. Anders dan in 1947 werd deze zeer koude maar ook zonnige en droge winter opgevolgd door een koele en natte zomer.

Foto: De winter duurde zo lang, dat ook de paters in Zenderen de verleiding van het ijs niet konden weerstaan (foto uit: De Mars, april 1963)

De winter van 1979
Heeft de winter van 1963 zich gegrift in het geheugen van ‘de grijze golf’, die van 1979 kunnen 30-plussers zich nog herinneren. Deze winter bracht geen onafgebroken vorst, zoals die van 1947 en 1963. Periodes van vorst en dooi wisselen elkaar af evenals warmte- en koude records. Eind november was het in Nederland sinds 1894 nog nooit zo warm geweest en op 30 december haalt Twente een maximum temperatuur van -12 graden, sinds 1890 was het niet zo koud. 1979 was de winter van de sneeuwstormen en vooral die van de ijzel. De ijzel zorgt voor veel overlast. Bestrijding van de gladheid is niet meer te doen. Voor huiswaarts kerende gasten na mijn verjaardag in januari was de terugweg onbegaanbaar door een dik pak ijzel op stoep en straat. De verjaardag duurde voort tot het daglicht wat meer veiligheid bood. Mensen blijven gedwongen thuis van school en werk. In het noorden heeft men te kampen met sneeuwduinen waardoor dorpen van de buitenwereld zijn afgesloten. Treinen rijden soms met geopende deuren wegens storing aan het elektrisch systeem. Maar ze reden wel! Kom daar nu nog eens om. De winter houdt lang aan met zes dagen sneeuw in mei. De daaropvolgende zomer is beroerd: koel en somber.

Foto: Schaatsen op straat in 1979 (foto: Jan de Roos)

De winter van 1996
Deze winter was met een gemiddelde temperatuur van 2,6 graden de op acht na koudste van de eeuw, maar staat toch bekend als een zeer koude winter. Dit komt vooral omdat men gewend was geraakt aan zeer zachte winters. Tussen 1988 en 2000 staan zes winters geboekt bij de tien zachtste van de eeuw. Het aantal vorstdagen was hoog in 1996, in Twente waren het er 121 en op 9 februari werd daar -21 graden gemeten. Er was nogal een verschil tussen Noord- en Zuid-Nederland. In Noord-Nederland drong zich de vergelijking met 1963 op. Het was er bijna net zo koud, en net zo langdurig, maar ook was het zonnig en droog, net als in 1963. Zoals in de inleiding gesteld was er ook een verschil: een gebrek aan steenkolen deed zich niet gelden, bloemen op de ruiten behoorden tot het verleden. Overijssel behoorde die winter tot het noorden. Net in die periode zat ik midden in een verhuizing. De centrale verwarming was kapot en de auto weigerde dienst wegens vlokkende diesel. Er moest veel geïmproviseerd worden. Een winter om nooit te vergeten. Nog jaren was ik bang voor een weigerende auto tijdens een koude periode maar een winter zoals in 1996 hebben we sindsdien niet meer gehad.

Welke vogels komen het meest voor in Overijsselse tuinen?

De huismus is in de provincie Overijssel, overigens net als in de rest van Nederland, weer de meest getelde vogel tijdens de jaarlijkse tuinvogeltelling die afgelopen weekend werd gehouden. Meer dan 10.000 mensen in Overijssel telden gedurende een half uur welke vogels hun tuin bezochten. De Top 5 in Overijssel is dezelfde als de landelijke Top 5. Daarna zijn er verschillen. Zo staat de heggenmus alleen in Drenthe en Overijssel in de top 10. De kauw die niet in de Overijsselse lijst staat, komt in Zuid-Holland op de derde plek. De spreeuw komt opvallend veel voor in Flevoland. De houtduif vertoeft graag in Limburg en de Zwarte kraai staat alleen in de Top 10 in Groningen. Kijk hier voor alle uitslagen per gemeente, provincie of landelijk

Voor degenen die niet zo goed zijn in het herkennen van vogels - ikzelf kon vroeger alleen de geeteling (Twents voor merel) en de mus onderscheiden - misschien wel leuk de Overijsselse Top 10 onder elkaar te zien.

1. Huismus

2. Koolmees

3. Pimpelmees

4. Merel

5. Vink

6. Roodborst

7. Houtduif

8. Ekster

9. Turkse tortel

10. Heggenmus

A History of Pop(ular) Music (17): Helen Kane - I wanna be loved by you (1928)

Een chronologische reis door de populaire muziek van de afgelopen honderd jaar.

Helen Kane (1904-1966) was een populaire Amerikaanse zangeres, die door haar uiterlijk en het zingen van boop-boop-a-doop wordt gezien als de inspiratiebron voor de tekenfilmfiguur Betty Boop. Met I wanna be loved by you werd ze beroemd. Het nummer kreeg een tweede leven toen Marilyn Monroe er een hit mee had in de jaren vijftig.

De Overijsselse Boekenplank (23), recent verschenen boeken

Hieronder de oogst aan boeken over Overijsselse onderwerpen van de afgelopen maanden.

Het landschap van Noordoost-Twente/ Harm Smeenge. Utrecht: Matrijs, 2020. 176 pag. ISBN 9789053455722 € 29,95

De auteur beschrijft 15.000 jaar dynamiek tussen mens, natuur en landschap. Om het huidige cultuurlandschap te kunnen begrijpen, behouden en ontwikkelen, is het nodig de aardkundige, ecologische en cultuurhistorische ontwikkelingen te kennen. Dit boek biedt een uitvoerig overzicht van de veranderingen die hebben plaatsgevonden en die we nog kunnen verwachten.

Overijssel en de Eerste Wereldoorlog/ Henk van der Linden en Jos van Raan. Soesterberg: Uitgeverij Aspekt, 2020. 508 pag. ISBN 9789463389297 € 24,95

Historische artikelen over de impact van de Eerste Wereldoorlog op de lokale samenleving in de provincie Overijssel.

Bewaar de herinnering: peuter, puber en provo in de jaren 50 en 60/ Dolf Ruesink. Haaksbergen, 2020. 206 pag. ISBN 9789082587999 € 19,95

Herinneringen van de oud-journalist (1952) aan zijn jeugd in Winterswijk.

Wandelen in Twente/ Truus Wijnen. Velp: Gegarandeerd Onregelmatig, 2021. 128 pag. ISBN: 9789078641858 € 16,95

Twintig wandelingen in Twente van 8 tot 12 kilometer voorzien van foto's van de auteur. De routes gaan langs heidevelden, glooiende akkers, bossen, beekjes en eeuwenoude essen maar ook langs lommerrijke landgoederen en historisch erfgoed.

Wandelen in het Vechtdal/ Max de Krijger. Velp: Gegarandeerd Onregelmatig, 2020. 100 pag. ISBN 978907864187 € 16,95

Bevat twaalf wandelroutes rond de Overijsselse Vecht in de gemeenten Hardenberg, Ommen en Dalfsen.

De kleine Twents voor Dummies/ Ellen Peters en Harrie Scholtmeijer. Amersfoort: Voor Dummies, 2020. 160 pag. ISBN 9789045357324 € 9,99

Over de Twentse grammatica, uitspraakregels, spreekwoorden en zegswijzen. Ook om direct te oefenen met voorbeeldzinnen uit alledaagse situaties.

Pedaalridders in Zwolle: Wielrennen door de jaren heen/ Harry Bouwhuis. Zwolle: Boekendame, 2020. 104 pag. ISBN 9789492531094 € 14,95

Het boek is een reconstructie van de teloorgang van een mooie wielerbaan en verhalen over vedettes, vergeten helden, goedwillende amateurs en bijzondere ploegen.

Op zoek naar Hamaland: archeologische resten uit de 9de tot en met 11de eeuw in Zuid-Salland, IJsselstreek en Oost-Veluwe/ redactie: Aly Dijkstra-Kruit; vormgeving: Mirella Zwanenburg. Zwolle: Boekendame, 2020. 232 pag. ISBN 9789492531117 € 24,95

Zoektocht naar archeologische resten uit de periode van 800 tot 1100, de bloeiperiode van het graafschap Hamaland

Wandelen buiten de binnenstad van Zwolle/ Marycke Janne Naber. [Velp]: Gegarandeerd Onregelmatig, 2020. 125 pag. ISBN 9789078641841 € 16,95

Boekje met 10 wandelingen in het buitengebied van Zwolle, met een lengte tussen de 10 en 20 km.

De vergeten Duitser. Het levensverhaal van Richard Bauer/ Bert Hinnen. Boekengilde, 2020. 132 pag. ISBN 9789464024708 € 19,95

Duitsers die bij het begin van de Tweede Wereldoorlog in Nederland woonden, niets fout deden in de oorlog, werden na de oorlog geïnterneerd en kregen nooit het staatsburgerschap. In dit boek aandacht voor een vergeten groep.

God zegene de Vaart!: 200 jaar Rooms Katholiek leven rond Dedemsvaart/ Helmuth Rijnhart. Dedemsvaart: Geloofsgemeenschap St. Vitus, 2020. 300 pag. ISBN 9789090338231 € 25,-

Beschrijving van 200 jaar Rooms Katholiek leven rond Dedemsvaart.

Samen alleen/ fotografie Bertil van Wieren. Uitgeverij Komma, 2020. 144 pag. ISBN 978-90-830655-9-5 € 29,95

Fotograaf Bertil van Wieren laat zien hoe de lockdown er uitzag in Hardenberg.

Land van vele bruggen/ Bela Ruth Samuel Tenenholtz. Nijverdal: Uutgeverije 'n Boaken, 2020. 190 pag. ISBN 978-90-76272-41-2 € 13,50

Bela Ruth Samuel Tenenholtz werd in 1946 in Nijverdal geboren. Zij emigreerde in 1969 vanuit New York naar Israël. Naar aanleiding van vele vragen van haar kinderen besloot ze het verhaal van haar vader op papier te zetten om het door te geven aan het nageslacht.

Ommen in woord en beeld/ Ben Wösten. Ommen, 2020. 77 pag. ISBN 9789463983556

Tweede bundel van deze auteur met historische verhalen over Ommen. Eerder verscheen al 'Ommen in vijftig verhalen'.

Deventer Jaarboek 2020/ Historische Vereniging Deventer. Jrg. 34. Deventer: Corps 9 Publishers, 2020. 144 pag. ISBN 9789079701551 € 15,-

Bevat diverse artikelen over de geschiedenis van Deventer.

De Hof Oldenzaal ten tijde van Keizer Karel V en onder de Spaanse bezetting van Oldenzaal/ bewerkt door: Tilly Hesselink-van der Riet, J.H. (Jan) Wigger, H.B. (Huub) Slot. Albergen: Stichting De Twentse Krans, 2020. 444 pag. Bijlage: Opmeting landerijen van de Proosdijhof te Oldenzaal 1750illustraties. ISBN 9789463239264 € 20,-

Het boek bevat veel feitelijke informatie over de beschreven tijdsperiode. Alleen nog digitaal verkrijgbaar.

En verder nog verschenen:
Balkunstenaars met vijftig verschillende verhalen over voetballers uit de regio uit diverse generaties, door Rick Ardesch
Jubileumboek Deventer ademt Dickens
Heel Hengelo trilt, deel 2 door Wil Kuipers
Geen idee in Twente, verhalen over de wereld van de muziek
Jubileumboek Glanerbrugse voetbalvereniging Eilermark
Fotoboek van Sjoerd Scholte over Zwolle in coronatijd