Voor geïllustreerde tijdschriften, weekbladen, en opiniebladen geldt dit nog veel meer. Het aantal positieve voorbeelden is zeer gering. Precies een jaar geleden werden b.v. 50 jaargangen van Elsevier’s Maandschrift online gezet, een initiatief van de eigenaar/rechthebbende Reed Elsevier. Men heeft zelfs plannen Elseviers Weekblad online te zetten. Lees hierover een artikel van Ewoud Sanders. Maar zoals gezegd, het gaat hierbij om een uitzondering. En juist tijdschriften en opiniebladen geven een goed tijdsbeeld - meer dan kranten, die zeker in vroeger dagen vooral nieuwsfeiten vermeldden. De artikelen in de tijdschriften zijn langer en beschouwender en voorzien van veel illustraties.
Afbeelding: Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift: 50 jaargangen online
Waarom gaat het digitaliseren en vooral het online plaatsen van met name tijdschriften zo moeizaam? Natuurlijk is het gebrek aan geld om het arbeidsintensieve werk uit te voeren een belangrijke bottleneck. Maar voor tijdschriften geldt dat het om veel minder pagina’s gaat dan bij kranten. De belangrijkste drempel vormt het auteursrecht.
De wetgeving is streng en zou nodig aangepast moeten worden aan de gewijzigde omstandigheden.
Vooral bij fotografen, waarvan nabestaanden/rechthebbenden tot 70 jaar na overlijden van de fotograaf aanspraak kunnen maken op (fikse) vergoedingen, doen zich problemen voor. Juist (geïllustreerde) tijdschriften maakten vaak gebruik van freelance journalisten en fotografen. Wanneer de maker van tekst of foto in loondienst was ligt het iets eenvoudiger: het auteursrecht berust dan bij de uitgever en de rechten vervallen 70 jaar na datum van de publicatie. Dus publicaties van voor 1939 zijn dan vrij van rechten.
Gisteren stond op de website van de Vereniging Openbare Bibliotheken (VOB) het bericht Digitalisering erfgoedcollecties dichterbij. Bibliotheken, archieven en musea hebben met vertegenwoordigers van rechthebbenden een intentieverklaring ondertekend, waarin het auteursrecht anders geregeld wordt.
Citaat: De essentie van het akkoord is dat bibliotheken van de vertegenwoordigende organisaties van vrijwel alle rechthebbenden onder voorwaarden toestemming krijgen om hun collecties, voor zover die behoren tot het Nederlandse culturele erfgoed en voor zover het werken betreft die niet meer commercieel verkrijgbaar zijn, te digitaliseren en in hun eigen gebouwen beschikbaar te maken voor het publiek ten behoeve van onderwijs en onderzoek. Zij hoeven daarvoor geen vergoeding te betalen zolang de beschikbaarstelling beperkt blijft tot de eigen gebouwen van de instelling.
Zodra de gedigitaliseerde werken op bredere schaal beschikbaar worden gesteld, bijvoorbeeld door middel van ‘remote access’ of via internet, moet daarvoor afzonderlijk toestemming worden verkregen en moet een nader overeen te komen vergoeding worden betaald, waarover in de Commissie Digiti©E tussen partijen principeafspraken kunnen worden gemaakt. Maar ook in dat geval kan de speurtocht naar individuele rechthebbenden door bibliotheken achterwege blijven, omdat collectieve beheersorganisaties als Lira en Pictoright die taak over zullen nemen.
De intentieverklaring is de eerste bescheiden stap, maar wel een noodzakelijke. Het zal nog even duren voordat we thuis nostalgisch in oude tijdschriften kunnen bladeren. Tot die tijd moeten we naar de leeszalen van archieven en bibliotheken.
Ook in de leeszaal van de OBD zijn geïllustreerde tijdschriften in te zien (de jaartallen geven begin – en einddatum aan, er zitten hiaten tussen):
Van Eigen Erf 1924-1940
Eigen Haard 1880-1916
Buiten 1905-1935
Katholieke Illustratie 1872-1960
Panorama 1936-1964
Geen opmerkingen:
Een reactie posten