De vuurwerkramp

Afbeelding: De Twentsche Courant Tubantia kwam de ochtend na de ramp met een extra editie. Opmerkelijk is de bijna juiste schatting - toen al - van het aantal doden. Dit zou nog lang onzeker blijven. Uiteindelijk bleken er 23 doden en 950 gewonden (in verschillende gradaties) te zijn.

Ik weet nog precies wat ik deed toen… en dan volgt er een gebeurtenis die indruk gemaakt heeft. Een zin die nogal eens voorkomt in interviews, artikelen, columns etc. Een gebeurtenis die mij in het geheugen gegrift staat is de vuurwerkramp, precies 10 jaar geleden. Ik was op die warme meidag een schoonzus aan het helpen met verhuizen in Zutphen. In het pand was uiteraard nog geen radio of tv aanwezig. Mijn zoon belde of ik het al wist, dat Enschede ontploft was en dat er heel veel doden waren. Ik wist niet wat ik moest geloven. Terugrijdend naar huis over de A1 zag ik van verre de grote rookpluimen, zou het dan toch waar zijn…? Zo heeft ieder zijn eigen verhaal. In een grote straal rondom Enschede werd de knal gehoord en meteen waren er speculaties: vliegtuig neergestort (was al eerder gebeurd in Hengelo), de Grolsch-brouwerij ontploft, niemand dacht toen nog aan een vuurwerkfabriek. Een collega zat aan de rand van Roombeek in een zaal te luisteren naar een lezing toen plots alle ruiten sprongen. Het hele weekend zat iedereen gekluisterd aan RTV Oost, dezelfde regionale omroep die nu, na 10 jaar, misschien een aanzet heeft gegeven tot de oplossing van het mysterie van het eerste vlammetje.


(Foto: Tubantia)

Op mijn afdeling (toen: Inlichtingendienst) zijn we spontaan alle krantenartikelen in de eerste week na de ramp gaan verzamelen – ze zijn er nog steeds, opgeborgen in een cassette.
Over de vuurwerkramp is een hausse aan publicaties verschenen en nu het onderzoek heropend wordt zal dat nog wel even doorgaan.

Hieronder een selectie van publicaties:

De officiële rapporten en de bestuurders
Een stuk of twintig deelonderzoeken en rapporten zijn uitgebracht, ook nog in de jaren na de ramp. Het rapport dat de meeste aandacht kreeg was Eindrapport van de commissie Oosting.
Wethouder Buursink nam de politieke verantwoordelijkheid en trad af. Hij schreef in 2002: Getekend, uit het dagboek van een wethouder in Enschede na de vuurwerkramp.
Ook burgemeester Mans, de gemeentesecretaris blikken in 2004 terug in De vuurwerkramp van Enschede.

(Onderzoeks)journalisten
Nog steeds weten we het fijne niet van wat zich heeft afgespeeld, al duiken er juist nu getuigen op die meer schijnen te weten. De vuurwerkramp is een dankbaar onderwerp voor onderzoeksjournalisten.
Simon Vuyk schreef in 2004 De vuurwerkramp: op zoek naar de waarheid en die heeft hij blijkbaar nu gevonden want onlangs verscheen van dezelfde auteur De waarheid achter de vuurwerkramp.
In 2004 verscheen ook Op zoek naar de onderste steen van Maarten Bollen en in 2006 Dissidente rechercheurs in Enschede.
Twee dagbladen kwamen met een boek over de ramp: Trouw met Enschede, de ramp, en de Twentsche Courant Tubantia met De ramp van Enschede.

Ooggetuigen
Een jaar na de ramp verscheen Blijvende herinneringen met verhalen van getuigen. Astrid Bussink, die middenin Roombeek woonde tijdens de ramp, maakte dit jaar de film Mijn Enschede over de vuurwerkramp, waarin ook interviews met betrokkenen. Net verschenen is De verhalen van 13 mei 2000.

Romans, thrillers
Jeugdboeken over de ramp: o.a. Tussen vuur en rook en Boem, weg!
De vuurwerkramp is ook een inspiratiebron gebleken voor roman- en thrillerschrijvers. De ramp hoeft niet altijd het hoofdthema te zijn maar speelt wel een belangrijke rol in boeken als De jaren erna/ Johanna A. van Archem – De vulkaan en het meisje/ Paul Gellings – Begeerte heeft ons aangeraakt/ Bert Natter – De vrouwenoppasser/ Peter de Zwaan

Wederopbouw
De plannen voor de wederopbouw van de wijk en later de realisatie van nieuwe woningen, museum en andere gebouwen leverden veel publicaties op, zoals:
Nieuw Roombeek: Enschede na de vuurwerkramp. 2002
Het spel en de spelers: Enschede na de vuurwerkramp. 2004
Bouwplaats Enschede. 2007
Huisgemaakt! 2007
Pi de Bruijn: engagement en stedebouw. 2008
Op locatie: Enschede na de vuurwerkramp. 2008

Herdenking
Tekeningen van kinderen over de vuurwerkramp zijn opgenomen in Was ik maar een schildpad en Knal-Boem!, de schutting in een prentenboek.
Berichten uit de bloemenzee, een document van medeleven bevat een bloemlezing van teksten op brieven en briefjes die werden gevonden bij het bloemenmonument voor de vuurwerkramp.
Ideeën vanuit de bevolking voor een monument leverden Suggesties voor een monument op.
Ook werd er een Enschedees requiem gecomponeerd.

Veel indruk maakte het tijdens tijdens de stille tocht kort na de vuurwerkramp voorgedragen gedicht van Willem Wilmink:

Enschede huilt

Een buurt, die wel veel zorgen had,
maar die ook vol verhalen zat,
vol humor en gezelligheid,
die buurt zijn we voor eeuwig kwijt.

Daar waar het vol van kinderen was,
verschillend van geloof en ras,
maar in hun spel gelijkgezind
loopt nu geen enkel kind.

In de oorlog stond de stad in brand
op Pathmos, Zwik en Hogeland:
meer dan een halve eeuw nadien
kun je daarvan nog sporen zien.

Nu is, in de heerlijke maand mei,
bij vogelzang, zo vrij en blij
de stad opnieuw iets aangedaan
dat nooit en nooit voorbij zal gaan.

Arm Enschede, verberg je in
de armen van je koningin
en huil, want daar is reden voor
en huil dan maar aan één stuk door.


(Foto: Tubantia)

Actueel
Vanwege het 10-jarig ‘jubileum’ staat de vuurwerkramp momenteel weer helemaal in de belangstelling. Niet toevallig is onlangs het al genoemde De waarheid achter de vuurwerkramp van Simon Vuyk gepubliceerd en komt RTV-Oost met een serie, waarin nieuwe onthullingen worden gedaan over de werkelijke oorzaak van de ramp. Op de website van RTV Oost staat een uitgebreid dossier over de vuurwerkramp.

In TwentseWelle is tot eind augustus te bezichtigen de tentoonstelling Veerkracht, echo van een ramp.

Donderdag 13 mei wordt om 22.40 uur door de NPS op Nederland 2 de film Mijn Enschede van Astrid Bussink uitgezonden.