Joop Bouma's De Zwijgfabriek: belangrijk boek over asbestproducent Eternit en haar vele slachtoffers

In de jaren zeventig voerde ik samen met anderen actie tegen het storten van asbest op het terrein van de kleigaten aan de Steenbakkersweg in Borne, vlakbij waar ik toen woonde. We haalden handtekeningen op en organiseerden een avond voor bewoners. De gemeenteraad van Borne besloot dat het asbestafval voortaan nat gestort moest worden. We waren gewaarschuwd door een UT-student die lid was van de SP en een promotieonderzoek deed naar de gevaren van asbest. Dit alles staat beschreven in het boek Akie! Vijf decennia activisme in Twente, geschreven door Marco Krijnsen.

Sindsdien heb ik altijd bijzondere belangstelling gehad voor de ontwikkelingen rond asbest. Eind jaren zeventig of begin jaren tachtig zijn we nog eens met een groep SP’ers de z.g. Eternit-buurt in Goor in geweest om te peilen hoe de bewoners, meestal werknemers van Eternit, dachten over de gevaren van asbest. De bejegening was vijandig. Men wilde er niets van weten. De waarheid was te gruwelijk om te aanvaarden. Op een enkeling na die precies kon aanwijzen wie er in de straat al waren overleden aan een longziekte, waarschijnlijk mesothelioom (asbestkanker). De diagnose mesothelioom werd in die tijd echter nog nauwelijks gesteld.

Auteur Joop Bouma heeft in zijn recent bij de Nedersaksische Uitgeverij verschenen boek De Zwijgfabriek veel aandacht geschonken aan de slachtoffers, de werknemers, maar ook hun vrouwen die de overalls uitklopten en soms de kinderen. Of slachtoffers die als kind speelden op met asbestafval verharde erven van boerderijen of over de eveneens met asbestafval verharde wegen fietsten en 30 jaar later overleden aan mesothelioom. Hun verhalen heeft hij opgeschreven.

Een belangrijke bron voor Bouma was advocaat Bob Ruers, die voor zo’n 1500 slachtoffers rechtszaken heeft gevoerd en dat momenteel, intussen al lang gepensioneerd, nog steeds doet. Het verloop van de rechtszaken zegt veel over de houding van de directie en eigenaren van Eternit. Het boek is een aanklacht tegen die directie maar ook tegen de laksheid van allerlei (overheids)instanties. De ondertitel luidt niet voor niets: ‘Waarom justitie asbestgigant Eternit vervolgt voor doodslag’.

Asbest is de wereld nog niet uit. O.a. in Rusland wordt het nog volop gedolven. Dit boek is behalve interessant ook belangrijk omdat er veel feiten zijn vastgelegd over de rol van de asbestlobby en de meelopers en ontkenners, maar ook omdat het een soort monument vormt voor de vele slachtoffers.