Digitaalkaart Drenthe

Iedereen die de romancyclus Het Bureau van J.J. Voskuil gelezen heeft – of althans een of meer van de delen - weet hoe vanaf de jaren vijftig dialectgegevens verzameld werden. Jo Daan (in het boek Dé Haan) was hoofd van het Bureau Dialectologie van de Centrale Commissie voor Onderzoek naar het Nederlandse Volkseigen, later omgedoopt tot Meertens Instituut. Van haar werd in Het Bureau door Voskuil nogal een karikatuur geschetst als je een van haar naaste medewerkers mag geloven. Ze was in ieder geval op haar vakgebied zeer vooruitstrevend. Zo vond ze dat je de taal van een gemeenschap niet kon leren kennen zonder kennis van de cultuur en geschiedenis. Zij was een van de eersten die er met de bandrecorder op uittrok bij het veldwerk dat ze graag deed. Op hoge leeftijd (ze overleed in Deventer op 96-jarige leeftijd) benutte ze alle mogelijkheden van de computer zoals hier op vermakelijke wijze verteld wordt.


Jo Daan (foto Meertens Instituut)

Door haar en door andere dialectologen werden taalatlassen samengesteld, waarin taalkundige variatie langs geografische grenzen werd uitgetekend; van een bepaald woord werden de dialect-varianten op kaarten aangegeven. Deze taalkaarten verschenen ook in tijdschriften als Taal en Tongval en Driemaandelijkse Bladen, dat veel Overijssels materiaal bevat. Later verschenen de uitgebreide series als Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten (WALD) en in Overijssel het Woordenboek van de Overijsselse dialecten van Harry Scholtmeijer. Werd door Jo Daan c.s. gebruik gemaakt van correspondenten (lees de vermakelijke passages in Het Bureau over de toogdagen in de provincie, waar de wetenschappers hun informanten ontmoetten), bij de samenstelling van de woordenboeken werden lokale dialectcommissies ingesteld, die zich bogen over de vragenlijsten.



Kortom, voor de liefhebber is er al heel veel materiaal op papier beschikbaar. Het wachten was op digitale toepassingen. Het Meertens Instituut zelf kwam al met Soundbites, een website met geluidsfragmenten uit honderden plaatsen. En nu is er dan de Drentse Digitaalkaart. Een bescheiden begin nog maar – van ruim 100 woorden wordt een taalkaart getoond – maar de belofte is gedaan dit bestand snel uit te breiden. Materiaal genoeg voorhanden (zie bovenstaande). De website is niet interactief, wat in dit geval voorstelbaar is, want het gaat er eerst om zoveel mogelijk door dialectologen samengestelde taalkaarten te plaatsen. Er wordt samengewerkt met taalinstituten in Overijssel, Groningen en Stellingwerven, met het doel binnenkort ook voor deze streken een dergelijke website te maken.