Topografische kaart van 1849 (3): Giethoorn en Steenwijk

Een van de meest bijzondere kaarten uit de Overijssel Collectie is de Topografische kaart van Overijssel, 1849, vervaardigd in opdracht van de provincie Overijssel. Door de systematische kartering door het Kadaster en triangulatie van Krayenhoff konden er toen voor het eerst kaarten op grote schaal gemaakt worden, die ook nog nauwkeurig waren. Deze kaart was de eerste kaart van Overijssel, waarop o.m. gedetailleerd grondgebruik en administratieve grenzen werden weergegeven. De kaart is in 32 katernen op linnen geplakt.
Deze kaart, die vrij zeldzaam is, verscheen zo'n tien jaar eerder dan de bekende Topografische Militaire Kaart.
Hieronder twee katernen Noordwest Overijssel, het gebied rond Giethoorn en Steenwijk.





In dezelfde tijd dat deze kaart tot stand kwam gaf A.J. van der Aa zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit (1839-1851) met topografische beschrijvingen. Dit 13-delige woordenboek is tegenwoordig full-text op Google Books te vinden.

Van steden, dorpen en zelfs veel gehuchten, maar ook van rivieren en andere geografische namen is in dit naslagwerk een beschrijving te vinden, die de toenmalige situatie weergeeft. Enkele voorbeelden:
Giethoorn
Steenwijk

Peter de Zwaan: De vuurwerkramp van Harmen Saliger

Ook wel eens over gefantaseerd tijdens een drukke periode in je leven? In één klap steenrijk zijn en ergens anoniem op een prachtige stek gaan wonen en alleen nog dingen doen waar je zin in hebt. De hoofdpersoon uit De vuurwerkramp van Harmen Saliger laat zijn fantasie werkelijkheid worden. Hij maakt gebruik van de verwarring tijdens de vuurwerkramp in Enschede en gaat er met het geld vandoor van enkele rijke Twentse ondernemers en wil van het leven genieten op een Caraibisch eiland. Van zijn huis is vrijwel niets meer over, dus hij zal wel omgekomen zijn…
Het zou zo maar echt gebeurd kunnen zijn, want er gaan nog steeds verhalen rond in Enschede over personen die nooit teruggevonden zijn en er bestaat een waargebeurd verhaal over een man die een slaatje sloeg uit de vuurwerkramp, zich terugtrok op de Antillen, maar zijn verblijfplaats verried door elke week naar Enschede te bellen om te vernemen wat FC Twente had gedaan.
Ik zal niet meer verklappen van de plot. Plot is misschien ook niet het juiste woord. Je ziet de ontknoping aankomen en als deze zich voltrekt is het toch grappig. Het einde van het boek is verrassend. Ga het lezen, ik heb er geen spijt van gehad. Ik kende Peter de Zwaan van zijn Bob Evers boeken, de serie jongensboeken uit de jaren vijftig en zestig, geschreven door Willy van der Heide en vanaf 1987 door Peter de Zwaan voortgezet. Nog altijd lees ik deze boekjes graag, vooral in vakantietijd, ben nu bezig met Bouwbonje om een staalskelet. Ik had nog nooit een thriller gelezen van Peter de Zwaan maar ga dat beslist alsnog doen. Wie heeft er nog aanraders?

PS Kijk ook eens op de website van Peter de Zwaan. Zijn columns en verhalen zijn zeer lezenswaardig. Kijk ook bij Boeken - Extra

Muziek uit het oosten (39): Mooi Overiessel

Een speciale rubriek – voor de liefhebbers van muziek. Van alles wat – in ’t Engels of in ’t plat. Goud en oud, nieuw of fout.


Half Nederland zit de komende drie weken in het buitenland, zo meldde de krant vanmorgen. Voor de thuisblijvers, die deze stilste tijd van het jaar in Nederland doorbrengen is er rust en ruimte in eigen land. En er is genoeg om van te genieten. Hoe mooi hun deel van Overijssel is bezingen Herman Lippinkhof (Twente), Gerard Rutger Buisman (Kop van Overijssel) en Aalt Westerman (Salland).

Beschermde stads- en dorpsgezichten op de kaart gezet in Google Earth

Sinds de invoering van de Monumentenwet in 1961 zijn er 430 beschermde stads- en dorpsgezichten aangewezen. Het aantal groeit nog steeds. Vaak gaat het om stukjes historische binnenstad, maar ook de strafkolonie Veenhuizen en bijv. het veenontginningsgebied in de Grote Peel bij Helenaveen staat op de lijst. Lees er hier meer over.

De 430 plekken zijn nu terug te vinden op een kaart in Google Earth. Door op een link te klikken komt er nog meer informatie beschikbaar o.a. over de precieze begrenzing van het gebied en de redenen waarom het tot beschermd stads- en dorpsgezicht werd aangewezen.

Overijssel telt 22 beschermde stads- en dorpsgezichten. Deze zijn gelegen in Ootmarsum, Weerselo, Hengelo, Borne, Diepenheim, Stokkum, Deventer, Zwolle, Hasselt, Staphorst, Kampen, Vollenhove, Giethoorn (2x), Dwarsgracht, Blokzijl, Oud-Avereest, Balkbrug (Ommerschans), Vilsteren, Beerze, Rheeze, Gramsbergen.

Overijsselse wielrenners op wieiswieinoverijssel.nl

Nu we weer midden in de Tourkoorts zitten even wat aandacht voor het wielrennen. Ik heb al eens geblogd over Overijsselse wielrenners in de Tour de France. Dit jaar zijn aan de website wieiswieinoverijssel.nl een aantal wielrenners toegevoegd. Van een achttal Overijsselse renners staan nu de biografieën op internet: Bert Boom, Rob Harmeling, Hennie Kuiper, Jos Lammertink, Herman Ponsteen, Herman Snoeijink, Hennie Stamsnijder, Gerard Veldscholten.

Een collega gaf me de link naar de website Geelzucht waarop vijf dichters op de actualiteit geënte gedichten plaatsen.

Hieronder een van de gedichten:


Johnny Hoogerland (foto: Wikimedia Commons)

Tour 2011 – rustdag
Hij haalt een nul op de schaal van Sjonnie
Good ol’ Johnny Hoogerland
haalt een tien op de schaal van Aanvalsdrift

Twee oorlogen overleefde Johnny
en een veldslag nabij Saint- Flour

Hij scoort nul op de schaal van Kraaijkamp
ook al moet hij vanuit het ziekenhuis
in een rokje weer de straat op
Ouwe taaie jippie, jippie jéé

krijgt een 10 op de schaal van Hardheid
(ruwe diamant en bloedsteen)

grote onderscheiding
op de schaal van Johnny Locke
wanneer hij de Epistola de tolerantia herschrijft
in de taal van Waarde en Krabbendijke

“Ongeremde boosheid
leidt tot dieper val”

Morgen klimt hij weer op de fiets.

- Norbert De Beule

Regionale uitgaven 2011-11

Rubriek met aanschafinformaties voor collectievormers in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.
Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2011-27

IAI’s 2011-11

Nijverdal : verleden, heden, toekomst / met bijdragen van Johan Alferink ... [et al.] ; red.: Dinand Webbink. - Nijverdal : Uutgeverieje 'n Boaken, 2011. - 255 p. – ISBN 9789076272238. - € 19,50



Nijverdal werd in 1836 gesticht. De kleine nederzetting met enkele fabrieksgebouwen groeide uit tot het dorp van nu. In enkele inleidende hoofdstukken wordt de ontwikkeling geschetst van een dorp dat volledig afhankelijk is van de textielindustrie tot een welvarend regionaal centrum. De andere hoofdstukken behandelen voornamelijk de periode van 1945 tot heden. Een groot aantal thema’s passeert de revue: economie en industrie, ruimtelijke ordening, moderne architectuur, recreatie en toerisme, sport, cultuur, onderwijs, godsdienstig leven en sociaal-cultureel werk. De tekst wordt verlevendigd met ruim 200 illustraties en enkele gedichten en korte verhalen die Nijverdal tot onderwerp hebben. Het boek sluit af met een toekomstvisie. Nooit is er zo uitgebreid geschreven over het naoorlogse Nijverdal. Een bijzonder boek, zowel qua inhoud als vormgeving.

Verweven met Twente : de joodse fabrikantenfamilie Spanjaard (1800-2000) / Marianka Spanjaard & Paul Denekamp. - Zutphen : Walburg Pers, cop. 2011. – 255 p. – ISBN 9789057307348. - € 29,50



Eigenlijk een familieboek uitgegeven ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van Berith Salom, een vereniging van nazaten van Salomon en Sara Spanjaard, inmiddels toe aan de negende generatie. Salomon Spanjaard belandde begin 19e eeuw als marskramer in Borne en stond aan de wieg van een fabrikeurs- en handelsfirma, die onder leiding van zijn zonen en kleinzonen zou uitgroeien tot werkgever voor meer dan de helft van de Bornse bevolking. Jacob Spanjaard drukte in de eerste decennia van de 20ste eeuw zo’n stempel op bijna alles wat in Borne gebeurde, dat hij de bijnaam ‘God van Borne’ verwierf. ‘Verweven met Twente’ is meer dan een familieboek. Geschetst wordt hoe een joodse familie weliswaar invloedrijk was, maar toch een beetje werd buitengesloten, waardoor ze ook erg op zichzelf waren. Ook aan bod komen de ontwikkelingen zoals die in de tijd plaatsvonden: ups en downs in de conjunctuur, de sociale kloof tussen fabrikanten en arbeiders, het familisme en natuurlijk de Tweede Wereldoorlog, die tot gevolg had dat de Spanjaards na de oorlog vrijwel uit de directie waren verdwenen.

Het dialectenboek. – Deel 11: Sprekend van aard: bijnamen en karaktereigenschappen in streektalen / onder red. van Veronique De Tier, Ton van de Wijngaard, Ronny Keulen. - Groesbeek [etc.] : Stichting Nederlands Dialecten, 2011. – 191 p. – ISBN 9789073869134. - € 23,-



Over (vaak al eeuwenoude) bijnamen, scheldnamen en karaktereigenschappen die bijvoorbeeld inwoners van bepaalde plaatsen werden en worden toegedicht. Het gaat over Nederlandse en Vlaamse dialecten, waarbij uiteraard ook Overijssel aan bod komt. Veel grappige voorbeelden en illustraties.

Winkels van weleer : Vriezenveen & Westerhaar-Vriezenveensewijk, deel 3 / [tekstred.: Hans J. Kobes]. - Vriezenveen : Stichting Peddemorsboerderij, 2011. – 95 p. - € 12,50



Derde en laatste deel van de serie over winkels in Vriezenveen en omgeving. Mooi kijkboek voor ouderen vanwege de vele nostalgische foto’s.

Ik heb van 't leven vrijwel niets verwacht' : gedenkboek J.C.Bloem / Cees Duine (red.). - Steenwijk : Stichting Mr. J.C.Bloem-poëzieprijs, 2011. – 80 p. – ISBN 9789079726066. - € 17,50



J.C. Bloem, bekend dichter, maar ook bekend van de tekst van de steen op zijn graf in Paasloo met daarop de tekst ‘Voorbij, voorbij, o, en voorgoed voorbij’. Het boek bevat bijdragen over Bloem en zijn vrouw Clara Eggink, gedichten van J.C. Bloem en afbeeldingen van kunstwerken gemaakt naar aanleiding van de gekozen gedichten.

De wonderbaarlijke avonturen van de kleine Oekibala / Arno Guldemond ; met ill. van Githa Schrijver. - [Broekland] : Borgelaer, 2010. – 31 p. – ISBN 9789081632911
Oorspr. uitg.: Van Holkema & Warendorf, 1975. - € 12,50



Herdruk van het oorspronkelijk in 1975 uitgegeven prentenboek van de Sallandse uitgever en schrijver Arno Guldemond, voorzien van nieuwe illustraties van Githa Schrijver.

Regge- en Dinkelpad wandelroute van het jaar 2011

Voor de insider geen nieuws, want de uitverkiezing was eind februari al bekend. Maar onlangs zijn er geactualiseerde herdrukken verschenen van de wandelrouteboekjes en is het een en ander over de wandelroutes op internet te bekijken.
Een deel van de route volgt onderhoudspaden die het waterschap langs beken en sloten heeft aangelegd, waardoor je op plekken komt, die daarvoor vrijwel onbereikbaar waren.



Het waterschap Regge en Dinkel heeft een website geheel aan het Regge- en Dinkelpad gewijd. Hierop ook een uitgebreid verslag met foto’s van een wandelaar die de route al helemaal heeft afgelegd.

Website met oude schoolplaten

Op de nieuwe website historywallcharts.eu staat een selectie schoolplaten uit Nederland, Duitsland en Denemarken. Het bijzondere aan de website is dat de schoolplaten uit de drie landen met elkaar te vergelijken zijn op plaats, tijd en thema. Zo blijkt dat platen over dezelfde periode per land vaak over een ander thema gaan. Voorbeeld: de tijd van de Romeinen wordt in Duitsland gesymboliseerd door de slag in het Teutoburgerwoud, terwijl op de Nederlandse schoolplaat Julius Civilis en de Bataafse Opstand wordt afgebeeld. De schoolplaten werden gemaakt in de periode 1830-1990.





Een aardige website, vooral door de mogelijkheid de schoolplaten uit drie landen met elkaar te vergelijken. Jammer dat het nog maar om drie landen gaat, hoe meer landen hoe interessanter. Ook jammer dat van b.v. de Nederlandse schoolplaten maar een klein deel is opgenomen. Slechts één Overijsselse plaat – over de Hanzestad Kampen - is te vinden op de website.



Wie meer wil weten over welke series schoolplaten op het gebied van aardrijkskunde, geschiedenis en biologie ooit in Nederland verschenen zijn: kijk op Wikipedia.
Zoals gezegd, het aantal gedigitaliseerde schoolplaten is nog gering. Niet te vinden zijn bijvoorbeeld de twee platen die gemaakt zijn over Enschede.



Boven: De fabrieksstad Enschede, geschilderd door J.C.H. Heijenbrock (1916)
Onder: Een industriestad - Enschede, geschilderd door Johan Dijkstra (1924)

Website over grote restauraties monumenten in Overijssel

De provincie heeft de afgelopen jaren veel geld gestoken in restauraties van monumenten. Hiervoor zijn onder meer ‘Essent-gelden’ ingezet. Het gaat totaal om zo’n veertig monumenten, veel kerken, maar ook een molen, een kazerne, een pakhuis, een hotel, een schaapskooi, een gemaal etc.



Op de website www.overijsselrestaureert.nl is veel informatie te vinden over de gerestaureerde objecten: foto’s en teksten en ook videobeelden. Kijk ook hier.

Deventer erfgoedradio

Elke donderdag en vrijdagmiddag wordt ‘s middags tussen 4 en 5 het programma Brink 70 uitgezonden vanuit de Centrale Bibliotheek. Eén keer per maand (elke vierde donderdag) is de uitzending gewijd aan Deventer erfgoed. Medewerkers van Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek komen dan langs om zeer uitgebreid te vertellen over een onderwerp uit de geschiedenis van Deventer.

De uitzendingen zijn via deze website alsnog te beluisteren. Tot nu toe ging het over de volgende onderwerpen: De schatten uit het Atlas-depot (van de SAB), Deventer drukkers, Johannes van Vloten en zijn kinderen, Herman Korteling, Cees Wilkeshuis, De Deventer vestingwerken.

Borne ‘beste’ gemeente van Overijssel, vóór Oldenzaal en Zwolle

Ik heb nooit geweten dat ik zo bevoorrecht ben. Niet alleen woon ik in een van de leukste dorpen van Overijssel – Borne zit in de halve finale van deze verkiezing, maar ik woon ook nog eens in de beste gemeente van Overijssel, volgens Elsevier dan.


("Oud-Borne", foto: H.W. Fluks, website: Plaatsengids.nl)

Elsevier komt al enkele jaren achtereen met een vergelijkend onderzoek naar de beste gemeenten van Nederland. Veel verschuivingen zitten er meestal niet in. In Oost-Groningen is het beroerd wonen en in ’t Gooi bevinden zich de mooiste stekjes van Nederland.
Dit jaar heeft Elsevier het anders aangepakt. Liefst 101 indicatoren/kernkwaliteiten zijn bepalend voor de einduitslag geweest. Niet allemaal leveren ze evenveel punten op. Eerst hebben 6700 Elsevier-lezers aangegeven welke indicatoren voor hen de belangrijkste zijn, deze krijgen de meeste punten.
Er zijn acht thema’s, waarbinnen weer subthema’s:
• Woonomgeving (Historisch decor, Aantrekkelijke buurten, Natuur, rust en ruimte)
• Basisvoorzieningen (Kinderpakket, Jongerenpakket, Zorgpakket, Winkels)
• Plusvoorzieningen (Cultuur, Uitgaan, (Water)recreatie, Sport en fitness)
• Overlast en veiligheid (Weinig overlast, Weinig misdaad, Verkeersveiligheid)
• Sociaal klimaat (Samenstelling bevolking, Saamhorigheid)
• Economie (Bedrijvigheid en werk)
• Bereikbaarheid (Openbaar vervoer, Bereikbaarheid per auto)
• Gemeente (Diensten en tarieven)

Landelijk heeft Haren (Gr) het Gooise Naarden van de eerste plaats gestoten. In Overijssel nam Borne de kop over van Zwolle. Landelijk staat Borne op 30, Oldenzaal vlak daarachter op 31 en Zwolle op 45. Hieronder enkele lijstjes.

Top 10 van Nederland:
Haren, Bloemendaal, Naarden, Rozendaal, Heemstede, Blaricum, Bussum, Amstelveen, Oegstgeest, Hattem.

Top 5 grote gemeenten:
Haarlem, Zwolle, Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn.

Overijssel
Plaats op de ranglijst volgens het onderzoek van Elsevier. Tussen haakjes de positie in 2009.
1. (9) Borne
2. (2) Oldenzaal
3. (1) Zwolle
4. (10) Wierden
5. (5) Rijssen-Holten
6. (7) Hof van Twente
7. (4) Hengelo
8. (17) Haaksbergen
9. (13) Dinkelland
10. (6) Kampen
11. (8) Staphorst
12. (11) Dalfsen
13. (19) Raalte
14. (18) Deventer
15. (14) Losser
16. (12) Zwartewaterland
17. (25) Twenterand
18. (23) Olst-Wijhe
19. (15) Enschede
20. (3) Ommen
21. (20) Tubbergen
22. (21) Hellendoorn
23. (24) Hardenberg
24. (16) Steenwijkerland
25. (22) Almelo

Nog enkele opvallende uitslagen.

In de top 10 van Weinig overlast staan drie Overijsselse gemeenten. Tubbergen zelfs op 1, Dinkelland op 5 en Twenterand op 6.

In de top 10 van gemeenten met veel Saamhorigheid staan vier Overijsselse gemeenten in de top 10. Twenterand (2), Dinkelland (5), Tubbergen (6), Haaksbergen (9).