Souvenirs van de Woeste Grond

Het project volgen op Facebook? Klik op afbeelding hierboven.

Woensdag 13 november vindt de aftrap plaats van het verhalenproject ‘Souvenirs van de Woeste Grond’ van het Kunstenlab en Landschap Overijssel, waarin het landschap, de veranderingen en de identiteit van de bewoners centraal staan. In november en december gaan twee kunstenaars, Heidi Linck en Hans Jungerius, in Overijssel op pad om de verhalen in en over het landschap op te halen en te behouden voor de volgende generatie. Zij gaan dat doen op acht locaties in Overijssel. Vaste punten in het landschap die zich elk op een ander landschapstype, zoals het zeekleilandschap en het ijstijdenlandschap bevinden. De locaties liggen in Vriezenveen, Vollenhove, Rouveen, Lemelerveld, Usselo, Losser, in de buurt van Diepenveen en op Fortmond.

Beide kunstenaars zullen enige tijd verblijven op elk van de plekken. Ze hebben beiden een eigen methode om de verhalen op te duiken. Het gaat om verhalen over de gevolgen van ontginning, industrialisatie, ruilverkaveling: de grootschalige veranderingen van het landschap en de laatste generatie nog levende mensen die dit mee hebben gemaakt. De verhalen kunnen geschiedkundig zijn, maar het gaat vooral ook om persoonlijke herinneringen, mythes en legendes.

Het resultaat is na het verblijf van de kunstenaars te zien op een online platform en zal voor die tijd ook al te volgen zijn via social media, o.a. Facebook. Het platform is een middel om de verhalen, klein en groot, zichtbaar te laten zijn, te behouden en is ook een uitnodiging aan bewoners én bezoekers die plekken te gaan ontdekken en wellicht herkennen.

In de tweede fase van het project zullen volgend jaar op basis van de opgehaalde verhalen 8 kunstenaars voor elke plek een souvenir maken die op verschillende plekken in de provincie verkrijgbaar zijn en ook te zien zijn op de toekomstige website.

Mediagrafie (9): Deventer

In de jaren tachtig werkte ik mee aan het samenstellen van bibliografieën en catalogi in gedrukte vorm over voornamelijk Overijssselse onderwerpen. Bibliografieën verschijnen bijna niet meer. Er is ook zoveel meer informatie te vinden dan alleen gedrukte materialen. Hierbij een ‘aanzet tot een mediagrafie’, ditmaal van Deventer. Wie aanvullingen heeft, graag….

Informatie over Deventer is uiteraard te vinden op Plaatsengids en Wikipedia.

Geschiedenis van Deventer
Een apart lemma op Wikipedia.
De Canon van Deventer, een geschiedenis van Deventer in vijftig vensters.
Op InZicht is een historische stadswandeling door Deventer te maken.
Zoek in MijnStadMijnDorp op ‘deventer’
Deventer monumenten van geschiedenis en kunst

Plaatsbeschrijvingen
A.J. van de Aa – Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden (1851)
Deventer in 1890
Deventer in 1935

Foto’s – films
Deventer in beeld. Behalve foto’s ook stadsplattegronden, ansichtkaarten en affiches.
Deventer in oude ansichten
Beeldbank Historisch Centrum Overijssel (foto’s en films)
Fotoarchief Peter Leeuwen
Beeldbank Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Berichten en filmpjes op Geschiedenis 24

Romans en verhalen die zich (gedeeltelijk) afspelen in Deventer.
Informatie over Deventer schrijvers en drukkers.

Boeken, tijdschriften, dvd’s etc. over Deventer (zoek op Deventer)

Deventer in historische kaarten
Kaart van Deventer en omgeving (1849)

Deventer in de krant
Deventer Dagblad (1869-1945)

Dialect van Deventer (voorbeelden)

Bekende Deventernaren van vroeger en nu (vul bij plaats Deventer in)

Genealogie

Deventer familienamen
Typisch Deventer familienamen, waarvan in 1947 meer dan de helft van de naamdragers in Deventer woonde – de zogenaamde ‘kernnamen’ in het Nederlands Repertorium van Familienamen (eerst totaal Overijssel, dan Deventer):
Brakel (70-40), Brendel (58-54), Brilleman (56-32), Cornelissen (60-30), Eykelenkamp (84-66), Geerlink (55-38), Goldenbeld (67-48), Groothedde (91-54), Hekkers (57-50), Hermans (76-40), Heukels (77-52), Hunink (70-51), Kedde (85-56), Kersten (86-52), Kloezeman (56-33), Koldewijn (70-42), v.d. Leur (73-51), Lueks (50-37), Maassen (50-32), Melkert (51-50), Oosthoff (50-31), Ordelman (117-68), Overkamp (51-38), Pouw (60-31), Preusterink (57-50), Renssen (63-40), te Riele (164-100), Rouw (51-35), Severein (63-45), Steenbruggen (117-90), Stelder (52-50), Stempher (120-101), Stenvert (55-51), Sterling (53-51), Stok (73-66), Top (100-59), Velders (54-35), Veldhoen (113-71), Versteege (52-37), Vosmeijer (72-50), Wagenvoort (91-46), van Welbergen (51-41), v.d. Werff (56-28), Westervoorde (50-32), Wijnbergen (80-50), Zomerlei (57-50)

Genealogisch bronmateriaal
Ga naar: Diversen – Regionale bestanden – Digitale bronbewerkingen (link in de tekst) – Overijssel – internet.

Topografische kaart van 1849 (32): Holten en Markelo

Een van de meest bijzondere kaarten uit de Overijssel Collectie is de Topografische kaart van Overijssel, 1849, vervaardigd in opdracht van de provincie Overijssel. Door de systematische kartering door het Kadaster en triangulatie van Krayenhoff konden er toen voor het eerst kaarten op grote schaal gemaakt worden, die ook nog nauwkeurig waren. Deze kaart was de eerste kaart van Overijssel, waarop o.m. gedetailleerd grondgebruik en administratieve grenzen werden weergegeven. De kaart is in 32 katernen op linnen geplakt.
Deze kaart, die vrij zeldzaam is, verscheen zo'n tien jaar eerder dan de bekende Topografische Militaire Kaart.

Hieronder een gedeelte van de kaart dat de regio Holten-Markelo bestrijkt. Daaronder twee kaartgedeeltes in detail. Klik erop voor vergroting.

In dezelfde tijd dat deze kaart tot stand kwam gaf A.J. van der Aa zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit (1839-1851) met topografische beschrijvingen. Dit 13-delige woordenboek is tegenwoordig full-text op Google Books te vinden.

Van steden, dorpen en zelfs veel gehuchten, maar ook van rivieren en andere geografische namen is in dit naslagwerk een beschrijving te vinden, die de toenmalige situatie weergeeft. Enkele voorbeelden:
Holten
Markelo

Bekijk uitzendingen Andere Tijden met Histomap

Ter gelegenheid van de 500ste uitzending heeft Andere Tijden een Histomap op haar website geplaatst. Hiermee wordt een groot deel van het Andere Tijden Archief geografisch ontsloten. Uitzendingen waarvan het onderwerp te maken heeft met een bepaalde plaats of plek in Nederland of in het buitenland kun je met een klik op de kaart selecteren en bekijken.

Nieuw op de website is de speciale videoboodschap waarin Hans Goedkoop in 5 minuten terugkijkt op 13 jaar Andere Tijden.

En dan is er natuurlijk nog het uitgebreide chronologische archief met 13 jaar afleveringen die allemaal bekeken kunnen worden.

Regionale uitgaven 2013-16

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2013-43

IAI’s 2013-16

OLDO: Overijsselsche lokaalspoorwegmaatschappij Deventer Ommen: 1910 - 1935 / Bert Terlouw en Wim Gerrits. - Raalte : Veldhuis Media B.V., 2013. - 81 p. - Omslag vermeldt : De verdwenen spoorlijn : een speurtocht door Salland. – ISBN 9789075925159. - € 14,95

De OLDO-lijn, de Overijsselsche Lokaalspoorwegmaatschappij Deventer Ommen heeft 25 jaar bestaan, van 1910 tot 1935. Het aanvankelijke optimisme over ontsluiting van Salland en de economische ontwikkeling van de streek werd onder meer door de wereldwijde recessie niet bewaarheid. Het boek bevat vooral foto's van nog zichtbare stille getuigen en van verdwenen plekken, van stations en materieel en ook veel kaartmateriaal. Achterin is een wandelroute opgenomen die langs het voormalige traject leidt.

Rollecate vereeuwigd (1913-2013): die niet recht en weet den gront van haer bedrijf is staeg een slappe gans en noijt een handig wijf / red. René Berends, Sterre Delemarre, Marijke Eijsink ... [et al.]. - Deventer : Corps 9 Publishers, 2013. - 157 p. – ISBN 9789079701230. - € 22,50

Lerares Theda W.S. Mansholt was de grondlegster van het landbouwhuishoudonderwijs in Nederland. Van 1913 tot 1941 was zij directrice van de nieuwe opleiding voor landbouwhuishoudleraressen ‘Rollecate’ in Den Hulst (Nieuwleusen). Deze opleiding werd in 1930 verplaatst naar Deventer als ‘Nieuw Rollecate’. Foto's, verhalen en anekdotes schetsen de schoolcultuur, de schoolsystemen, het studentenleven en de feestavonden. Ook komt het gebouw aan bod, en de connecties van Rollecate met de buurt en met andere scholen. In de mooie tuin, voor buurtbewoners een ontmoetingsplek, ontstond bij enkelen van hen het idee voor dit boek over de geschiedenis van Rollecate. Over de mensen en het gebouw: van lerares huishoudkunde tot milieukundestudent, van opleidingstuin tot buurttuin en van schoolgebouw tot atelierruimte.

Bloed bevlekte veren / Ronald Wanrooy. - Soest : Boekscout, 2013. - 258 p. – ISBN 9789402201550. - € 19,15

Zwollenaar Ronald Wanrooy is naast zijn werk als sportinstructeur ook actief als componist, tekstdichter, schilder en schrijver. Hij schreef eerder twee fantasy-boeken en nu een thriller.
Flaptekst: ‘New York City. Er vinden vijf bizarre moorden plaats binnen vier dagen, zonder sporen, zonder getuigen en zonder verdachten. De afdeling moordzaken van de NYPD staat voor een raadsel. Tot een wending alles plotseling overhoop gooit. Wat verbindt de vijf slachtoffers, vier mannen en een elfjarig meisje, met elkaar? Geleidelijk ontvouwt zich een psychologisch, zenuwslopend steekspel tussen jager en prooi.’

De Broeren en zijn gewelven / Herman Aarts; [red. Menno van der Laan]. - Zwolle : Waanders Uitgevers, 2013. - 136 p. – ISBN 9789491196522. - € 9,90
De Broeren en zijn geschiedenis / Herman Aarts ; [red. Menno van der Laan]. - Zwolle : Waanders Uitgevers, 2013. - 144 p. – ISBN 9789491196485. - € 9,90

De oude Broerenkerk heeft een nieuwe bestemming gekregen: boekhandel Waanders heeft zich er gevestigd. Ter gelegenheid van dit feit zijn er twee boekjes verschenen: De Broeren en zijn gewelven en De Broeren en zijn geschiedenis.
In ‘De Broeren en zijn geschiedenis’ wordt 550 jaar Zwolse geschiedenis aan één gebouw gekoppeld 1465 stichtten de dominicanen en Broerenklooster op Het Eiland, een smalle strook land, ten noorden van de oude stadskern Zwolle. De bij het klooster behorende Broerenkerk doorstond de beeldenstorm, de Hervorming en de Franse tijd. In 1982 werd de kerk voor erediensten gesloten. In 1983, werd de kerk gerestaureerd en kwamen de spectaculaire gewelfschilderingen onder de vele lagen van witkalk tevoorschijn. Deze schilderingen vormen het onderwerp van ‘De Broeren en zijn gewelven’. In het boekje worden deze schilderingen - afbeeldingen van bloemen, Bijbelse taferelen en familiewapens, gildewapens en het stadswapen van Zwolle – uitgebreid beschreven. Omdat er nu verdiepingen in de kerk gebouwd zijn, kun je ze nu van dichtbij aanschouwen.

Tot slot een boekje dat geschreven werd door mijn collega Gerda Koppelman. Ze schreef niet alleen de (grappige) versjes maar tekende ook de illustraties.

De beestenboel van Geintje Kort / Gerda Koppelman. - Soest : Boekscout.nl, 2013. - 96 p. – ISBN 9789402201611. - € 15,-
Ook te bestellen bij koppelmangerda@gmail.com

In 1998 gaf de Overijsselse Bibliotheek Dienst het boekje "Animallepraat" door Geintje Kort uit, met 55 speelse dierengedichten in de trant van Kees Stip. Geintje Kort is het pseudoniem van Gerda Koppelman. Na deze bundel schreef ze er nog 35. In dit boekje "De beestenboel van Geintje Kort" staan alle 90 versjes. Deze gedichtjes bevatten portretten van dieren. Hoewel er in elk gedichtje een plaatsnaam voorkomt, zijn het toch geen limericken, want het rijmschema is net anders. In 2013 won Gerda Koppelman de vijfde prijs in de Willem Wilmink Dichtwedstrijd met het gedicht "Op een meikever".

Hieronder een voorbeeld van één van de 90 versjes:

Expositie De Twentsche Kunstkring in TwentseWelle

Afgelopendonderdag werd de expositie 'De Twentsche Kunstkring' in TwentseWelle in Enschede geopend. De expositie bestaat uit meer dan 150 werken, die uit het bezit komen van tal van particulieren en instellingen. Veel van deze werken zijn nooit eerder geëxposeerd.

Afbeelding: Leden van de Twentsche Kunstkring aan het werk, schets van Bert Henri Bolink

De Twentsche Kunstkring
De Twentsche Kunstkring was actief in onze regio in de eerste helft van de vorige eeuw. De kring werd in 1934 in Enschede opgericht en bestond uit onder anderen Evert Rabbers, Gerard Cornelis Krol, Pieter Nijgh, Cornelis Broerse, Bert Henri Bolink, Ina Scholten-van Heek, Jan Broeze, Willem de Wijs, Rinze Visser en vele andere in Twente werkende kunstenaars. Ze waren kunstenaars met hart en ziel. Dat is voelbaar en zichtbaar in hun werk. Het waren geen vernieuwers maar ze legden wel een vergeten wereld vast. Er werd van alles geschilderd en getekend. Idyllische plekjes in Twente zoals die er in de jaren 1930 nog waren, maar ook stadsgezichten, portretten en stillevens. Men tekende ook elkaar, werkend naar model of in de vrije natuur. Bijzonder is dat alleen Jan Broeze (Markelo) in Twente geboren is, de overige schilders behoorden tot de ‘import’, maar de meesten hebben Twente niet meer verlaten.

Boven: Evert Rabbers - De paardenmarkt in Goor. Onder: Jan Broeze - Winterlandschap

De tentoonstelling duurt tot en met 5 januari. Bij elk schilderij wordt een verhaal verteld dat via podcast te beluisteren is. Paul Abels van AFdH-uitgevers schreef een boekje voor de tentoonstelling: ‘Schilders tussen Dinkel en Regge: De Twentsche Kunstkring 1934-1950’.

Op de website Wie is wie in Overijssel staan biografische portretten van twee van de belangrijkste kunstenaars die lid waren van de Twentse Kunstkring: Evert Rabbers en Jan Broeze.

Jaarboek Twente met thema 'Over de grens' gepresenteerd

Vanmiddag werd in het mooie klooster Frenswegen 'oawer 'n poal' bij Nordhorn het Jaarboek Twente 2014 gepresenteerd. ‘Over de grens – oawer ’n poal’ is ook het thema van het nieuwe jaarboek.

Foto boven: Oud-voorzitter van Euregio Frans Willeme ontvangt het eerste exemplaar. Foto onder: Jan Riesewijk (links) kreeg de lachers op zijn hand met zijn onvervalst Lossers cabaret. (Foto's: Dinand Webbink)

Ooit vormde het Twents-Duitse grensgebied één gebied zonder grenzen. De bewoners spraken b.v. dezelfde taal en kenden dezelfde gebruiken.
Een aantal artikelen in het nieuwe jaarboek hebben betrekking op het thema, b.v.:
- Daar rust de Tubanter in ’t heuvelig graf. Twente en zijn buren rond het begin van onze jaartelling, door Huub Scholte Lubberink
- Veranderend Duits grenslandschap door Energiewende, door Jan Bengevoord
- Geen Guten Morgen, maar Heil Hitler. Twente en nazi-Duitsland 1933-’40, door Froukje Demant
- De NSNAP en NSB onder de Nederlanders in de graafschap Bentheim 1933-’35, door Helmut Lensing
- De grensdialecten van Twente, Bentheim en Westmünsterland: verleden, heden en toekomst, door Ludger Kremer
- Een rijke bron. Het archief van de Fürst zu Bentheim- Steinfurt en de boerderijen in Twente, door Heinrich Voort
- en een mooi verhaal van Guus Goorhuis over ‘een Groafschupper grensganger’, de dichter Carl van der Linde

Andere artikelen:
- Cultuurhistorische canons: van hype tot genre, door Ewout van der Horst
- Waarom werd Enschede de grootste stad van Twente?, door Bastiaan Willink
- Water bij Westerflier, door Geert Bekkering

Het Jaarboek Twente heeft sinds kort een eigen website waar de nieuwe uitgave besteld kan worden. Uiteraard ligt het voor € 15,95 ook te koop in de Twentse boekhandels.

Warmelo, Prinses Armgard en haar ‘Tschuli’ in online magazine Mijn Stad Mijn Dorp

Het door het Historisch Centrum Overijssel uitgegeven gratis online magazine Mijn Stad Mijn Dorp wordt steeds beter. En dit is nog maar het tweede nummer dus dat kan nog wat worden. Ik kan het weten want ik ben een van de redacteuren. Zonder gekheid, het aantal gastschrijvers breidt zich uit en er blijkt toekomst te zitten in de formule waarvoor is gekozen. Bij online publiceren zit je niet vast aan aantal woorden per artikel, het totale aantal pagina’s etc. Ook is het makkelijk veel beeldmateriaal en filmpjes toe te voegen.

In dit nummer een lange coverstory over Prinses Armgard, voor wie Prins Bernhard (‘Bernilo’) kasteel Warmelo kocht, en haar stalmeester Pantchoulidzew (‘Tschuli’) over wie men fluisterde dat hij meer was dan haar stalmeester. Tschuli nam als enige namens Nederland als dressuurruiter (62 jaar oud) deel aan de geboycotte Olympische Spelen in 1956 en had daarbij aan Prins Bernhard een uitstekende kruiwagen. Nieuwsgierig naar het hoe en waarom? Lees het artikel in Mijn Stad Mijn Dorp.

Thema van dit nummer is in navolging van het thema van de Maand van de Geschiedenis ‘Vorst en Volk’. Een aantal artikelen zijn gerelateerd aan dit thema, maar daarnaast is er nog een verscheidenheid aan onderwerpen. Van Peter Leeuwen, de man achter Fotoarchief.nu tot Zeep uit Zwolle en van ‘de plek van Erwin Nyhoff’ tot de legendarische Koperen Ko uit Almelo. En natuurlijk mooie historische filmpjes.

Twentse Filmbank: mooie portal voor films

Chris van Oosterwijk nam het initiatief tot oprichting van een Twentse Filmbank. Inmiddels werd de virtuele filmcollectie geadopteerd door de Oudheidkamer Twente (OKT), waar Van Oosterwijk als vrijwilliger aan verbonden is.
Er zijn momenteel zo’n 150 historische films/filmpjes over Twente te zien en er wordt gewerkt aan uitbreiding van de website. Wie materiaal heeft dat nog niet gedigitaliseerd is, kan terecht bij de Twentse Filmbank. De eigenaar van de filmbeelden krijgt het origineel plus een digitale kopie weer terug.

Het mooie van de Twentse Filmbank is dat de films overzichtelijk geordend zijn en je snel kunt grasduinen door de collectie. Er is nog wel werk aan de winkel. Als de website een echte portal wil zijn voor films uit Twente, moet er nog wel de nodige aanvulling plaatsvinden. Een groot deel van de films betreffen een Enschedees onderwerp, een vijftiental films gaan over Hengelo, de rest van Twente komt er bekaaid af. Dit manco wordt onderkend, want een aantal Twentse plaatsen zijn in bewerking, zoals op de website te lezen is. Een plaats als Borne bijvoorbeeld zou zo toegevoegd kunnen worden door te verwijzen naar Robs Archief (een link naar deze website wordt al ergens vermeld).
Ook de ‘look and feel’ van de website doet wat gedateerd aan, niet het grootste bezwaar want het gaat tenslotte om de inhoud.

Conclusie: een waardevol initiatief, de liefhebber van historisch filmmateriaal kan een mooie portal aan de favorieten toevoegen om af en toe te kijken of er nieuwe aanwinsten zijn.

De Mars, maandblad van en voor Overijssel (15)

De Mars was een Overijssels maandblad dat tussen 1953 en 1981 verscheen en waaraan veel bekende journalisten/publicisten uit die tijd meewerkten. De Mars bevatte artikelen over regionale onderwerpen op cultureel, maatschappelijk, economisch en toeristisch terrein. De vaak lange(re) artikelen geven een goed tijdsbeeld. In deze rubriek vermeld ik per jaargang een aantal artikelen over onderwerpen of gebeurtenissen uit dat jaar. Dit keer jaargang 1965.

Welke thema’s speelden er in 1965, althans wanneer we De Mars als leidraad nemen? Geen complete opsomming, maar een aantal zaken die mij opvielen.

Ergernissen in 1965

Geen geld meer, geen weg
Bovenstaande foto werd in 1965 geplaatst. Het ging goed met de economie maar de rijksbegroting stelde qua omvang nog niet veel voor. Als het geld op was, werd het werk stilgelegd. Het onderschrift bij de foto: ‘Zo eindigt de rondweg om Zwolle, richting Meppel. Geld op. Miljoenenproject, dat zo royaal begonnen was, gestaakt. Een (heel dure) afrit gemaakt naar een andere weg. En in de verte stroomt vredig de Vecht.

Ontsierende reclames
De Mars stelt ‘de minder nette, onesthetische mogelijkheden’ van reclame aan de kaak en laat als afschrikwekkend voorbeeld een aantal plekken zien ‘waar geen goed woord bij te zeggen valt’.
Op onderstaande foto een voorbeeld van gevelreclame aan de Enschedesetraat in Hengelo.

Belangrijke thema’s in 1965

Dedemsvaart
Het jaar begon met een belangrijk besluit voor Overijssel: op 7 januari stemde de Provinciale staten met 31 tegen 25 stemmen voor sluiting van de Dedemsvaart voor scheepvaart. Een lange discussie was er aan vooraf gegaan. Toen het besluit wereldkundig werd gemaakt ging op het gemeentehuis van Dedemsvaart de vlag halfstok en heerste er ‘verbittering’. Het plan om op korte termijn te beginnen met de aanleg van een nieuwe weg Balkbrug - Den Hulst – Lichtmis – Dedemsvaart maakte weer iets goed.

Bloeiende (maak)industrie
De textielindustrie vormde een uitzondering. Deze was al een paar jaar eerder in een neerwaartse spriraal terecht gekomen. In 1965 werd er al gefuseerd, maar er werkten dat jaar toch nog steeds 43.000 mensen in deze sector. De massa-ontslagen zouden nog een paar jaar op zich laten wachten. Met de overige industrie ging het uitstekend. In De Mars juichende verhalen over bedrijven als Scania Zwolle, BK Kampen, Wavin Hardenberg, Boekelo Plastic etc. Allemaal bedrijven die tegenwoordig met de term ‘maakindustrie’ zouden worden aangeduid. Vanaf de jaren zeventig zouden steeds minder mensen in de industrie gaan werken. De dienstensector was in opkomst. Nu kijkt men met enige weemoed terug op de tijd waarin productiebedrijven maar bleven groeien en bloeien.

Foto: Scania in Zwolle

‘Bedreiging van ons levensmilieu’
De Club van Rome was nog niet opgericht maar de term ‘milieuhygiëne’ dook al regelmatig op. Onder de titel ‘Bedreiging en (te weinig) beveiliging van ons levensmilieu’ verschenen twee lange artikelen in De Mars over de vervuiling van bodem, water en lucht. In 1965 werden door het rijk inspecteurs aangesteld maar deze hadden slechts een signalerende taak en konden niets anders doen dan gemeentelijke en provinciale besturen beleefd verzoeken aandacht te schenken aan de grootste excessen.

Foto: de vervuilde Dinkel bij textielfabriek Van Delden in Gronau

Muzikale Overijsselaars
In De Mars portretten van muzikale Overijsselaars, die landelijke bekendheid genoten. Hieronder enkele citaten uit de artikelen.

Gert Timmerman
‘Een artiest, die een bijzonder genre van de lichte muziek vertegenwoordigt en daarin een enorme populariteit geniet, is de Enschedese zanger Gert Timmerman. Onlangs heeft hij meegedaan aan het Nationale Songfestival, dat voor hem echter weinig succesvol was. Voor Gert dus geen reis naar Napels, maar ongetwijfeld wel een flinke stijging in zijn toch al ruime platenrecette. Gert Timmerman is de man van het levenslied of zo u wilt van de ‘smartlap’, een genre dat in deze tijd, vooral bij ouderen, erg in trek is. …. Tot begin ’63 was het met zijn populariteit eigenaardig gesteld. In ons land was hij aanvankelijk nauwelijks bekend, terwijl hij in Duitsland succes na succes oogstte. Doch daarin is de laatste twee jaar heel snel verandering gekomen.’

Henk Elsink
“Ik vind dat de meeste jongelui van deze tijd vergeten, dat cabaret primair amusement is. Het is tegenwoordig mode om te shockeren. Daar ben ik het helemaal niet mee eens en ik wens er niet aan mee te doen.” ‘Deze mening over het huidige Nederlandse cabaret komt uit de mond van de 29-jarige, in Enschede geboren cabaretier Henk Elsink. Een jongen, die het op geen school uithield en op zijn twaalfde al liedjes schreef en ‘rotzooide’ op de piano bij schoolfeestjes….. Henk Elsink heeft zijn eigen radiocabaret Vrij Entrée (VARA) en treedt bovendien in het land op met een programma van vijf kwartier. De jongensachtige Elsink zit vol toekomstplannen. Over anderhalf jaar hoopt hij zijn eigen cabaret in de Warmoesstraat in Amsterdam te openen.’

Harry Bannink
‘Harry werkt veel voor de radio; in Elsinks Vrij Entrée is hij zijn vaste begeleider. Velen weten niet dat hij avond aan avond Wim Sonneveld begeleidt. “Het is bijzonder fijn werken met Sonneveld. Hij is een groot vakman”. Harry Bannink is bescheiden en dat maakt hem sympathiek. Frater Venantius, het grote succesnummer van Wim Sonneveld, is ontsproten aan het muzikale brein van Harry Bannink….. Hij is al enkele jaren bezig aan een musical die ‘Heerlijk duurt het langst’ gaat heten en waarvoor Annie M.G. Schmidt de tekst schrijft. Op 1 oktober gaat hij in het De la Mar Theater in Amsterdam in première.’

Mieke Telkamp
‘Omdat haar stemtype met dat van de zeer populaire Vera Lynn overeenkwam werd Mieke Telkamp al gauw de Nederlandse Vera Lynn. “Maar ik zong ook een vrij omvangrijk Duits repertoire, dat me erg goed lag”….. Toen ze, na vier jaar in Duitsland gewerkt te hebben, in haar vaderland terugkeerde, ging alles vanzelf. “Ik had zo’n 300 voorstellingen per jaar”. Haar vele platen haalden een gemiddelde verkoop van 50 duizend. Wie kent ze niet, wereldsuccessen als The Golden Circle Song, Sleigh-ride in Alaska, Prego-Prego en vele anderen.’

Buitenlanders
Aan ‘buitenlanders’ zoals ze toen nog gewoon genoemd werden zijn in 1965 twee lange artikelen gewijd. Naast de cijfers komen ter sprake: een terugblik op de Spaghetti-rellen in Oldenzaal, de animositeit tussen ‘eigen en vreemde arbeiders’, de ‘lacunes in de (maatschappelijke) zorg voor de buitenlanders’, de economische gevolgen en ook wordt de vraag opgeworpen of zij ooit nog weer naar huis zullen terugkeren. De verwachting is dat dit niet gebeurt: zij raken gewend aan ons welvaartspeil en willen dat behouden. Bovendien zijn in het verleden nog vrijwel nooit immigranten naar hun land van herkomst teruggekeerd. Wat de cijfers betreft: Turken vormden in 1965 met 472 de kleinste groep in Twente. Er waren in dat jaar 1564 Spanjaarden en 1093 Italianen in de Twentse industrie werkzaam.

Ruilverkaveling versus recreatie en de voorspellingen van minister Cals
De ruilverkavelingsmachine draait op volle toeren. In Overijssel zijn in 1965 ruilverkavelingsplannen voor een gebied van 50.000 hectare in uitvoering. Er wordt 24 miljoen gulden geïnvesteerd. De boeren zijn tevreden. Meestal gaat meer dan 90% van de belanghebbenden akkoord met de plannen. De voordelen zijn legio: betere bereikbaarheid, betere afwatering, geen versnippering meer. Tegenstanders zijn er ook. Ze zijn te vinden onder de niet-agrariërs en zij schrijven ingezonden brieven in de kranten over het verdwijnen van het landschapsschoon en van bijzondere flora en fauna. Eén van de criticasters is minister Cals, die in hetzelfde jaar nog premier zou worden: ‘Wij gaan bij het maken van onze plannen te veel uit van de situatie van thans, eigenlijk van gisteren. Op landbouwgebied liggen plannen van tientallen miljoenen klaar om volgens de wet der traagheid te worden uitgevoerd. Terwijl daar straks geen behoefte meer aan is. In het jaar 2000 zal het percentage landbouwers aanzienlijk kleiner zijn en heeft men veel meer ruimte nodig voor recreatie. Toch gaat men rustig door met ruilverkaveling. ’t Is niet te doorbreken’. Tot zover de minister die een voorspellende gave bleek te hebben.

Foto: De nieuwe Openbare Leeszaal en Bibliotheek te Deventer

Bibliotheken
Hans Wiersma schrijft: ‘Ondanks de slag-om-de-vrije-tijd met sport en televisie kan men met vreugde constateren, dat in Overijssel de belangstelling voor het boek – de ‘stille, culturele recreatie’ – stijgende is. De ontwikkeling van het bibliotheekwerk in onze provincie toont het aan.
De plattelands-lectuurvoorziening laat een opbloei zien, waar men van heinde en ver, uit binnen- en buitenland naar komt kijken. Doch ook in de sfeer van de ‘stadse’ lectuurvoorziening gebeuren verheugende dingen’.

Muziek uit het oosten (67): Roots Creation

Een speciale rubriek – voor de liefhebbers van muziek. Van alles wat – in ’t Engels of in ’t plat. Goud en oud, nieuw of fout.


De Enschedees-Hengelose reggaeband Roots Creation bracht afgelopen donderdag haar eerste album 'One' uit in Metropool in Hengelo. Bij insiders was de band al langer bekend als onder meer support act van Third World, The Toasters en Ziggy Recado. De cd is op itunes, spotify e.d. te verkrijgen. De fysieke cd is bij Pop-Eye Hengelo te koop.

'Publieke dag' voor Twentecollectie van bibliotheek Enschede

Bibliotheek Enschede is na de Tweede Wereldoorlog gestart met het verzamelen van boeken en andere materialen over Twente. Insteek was deze Twentecollectie te bewaren voor het nageslacht. Deze bewaarcollectie is alleen ter inzage en kan niet geleend worden. Inmiddels bevat de collectie ruim 12.000 boeken en andere materialen.

Een deel van de items in de collectie zijn 'unica'. Reden waarom ze soms achter slot en grendel staan. Maar uiteindelijk moet het mogelijk zijn dat de geïnteresseerde liefhebbers er kennis van kunnen nemen, aldus de bibliotheek. Vandaar dat er besloten is een 'publieke dag' in te stellen. Deze publieke dag is vanaf 1 november wekelijks van 10 tot 12 uur. Belangstellenden kunnen rondstruinen in de collectie en de werken inzien die de rest van de week veilig zijn opgeborgen. Voor eventuele vragen is een deskundige medewerker aanwezig.

Boerskotten Benefietloop: 23 november 2013

In de side-bar geef ik aan dat ik toegezonden informatie over onderwerpen die passen in het ‘profiel’ van dit weblog zal plaatsen. Soms krijg ik (pers)berichten over zaken die je met de beste wil van de wereld niet kunt associëren met dit blog. Dat geldt voor onderstaand bericht. Toch plaats ik het want wie wil zo’n mooi initiatief niet steunen?

Op 23 november 2013 vindt de Boerskotten Benefietloop plaats, waarvan de opbrengsten ten goede komen aan de gezondheidsprojecten van AMREF Flying Doctors in Tanzania. Deze herfstwandeltocht van ongeveer 15km voert door het prachtige glooiende Twentse landschap en passeert onder andere de natuurgebieden Boerskotten en het Duivelshof.

De wandeling wordt georganiseerd door Jorien Weterings, die als deelnemer aan Expedition Masai een bedrag van € 6000,- bijeen wil brengen voor de projecten van AMREF Flying Doctors in Tanzania. De opbrengsten van de Boerskotten Benefietloop komen volledig ten gunste van dit doel.

Aan het uitzetten van een prachtige route is veel aandacht besteed. Lees alles over aanmelding, tijd en plaats etc. en de achtergronden van dit initiatief op de weblog van Jorien Weterings.

Regionale uitgaven 2013-15

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2013-41

IAI’s 2013-15

Samen maken we het Reggedal: inspiratieboek / met medew. van Anne Blok, Sarah Teppema, Willem Blok ... [et al.]. - Waterschap Regge en Dinkel, 2013. - 85 p. - gratis

De gekanaliseerde Regge krijgt weer de ruimte en meandert weer door het landschap. Daartoe moesten wel bedrijven worden verplaatst en kregen gronden een andere bestemming. In dit boek worden de veranderingen bekeken door de ogen van de bewoners van het Reggedal. In totaal zijn er ruim 25 mensen geïnterviewd. Het gaat om mensen die een actieve rol in het gebied spelen ten aanzien van landschap, landbouw, recreatie of cultuurhistorie. Fraaie uitgave met veel foto’s. Zolang de voorraad strekt is het boek gratis te verkrijgen.

Blijdenstein & Co (1801-1953) / R.W. Jansen. - RWJ-Publishing, 2013. - 334 p. – ISBN 9789461936691. - € 20,78

Geschiedenis van een van de belangrijkste Twentse textielondernemingen. De Blijdensteins hadden veel invloed in het wereldje van de fabrikantenfamilies, ook omdat sommige leden van de familie op andere terreinen actief waren b.v. als bankier of bestuurder. Dir is een vermeerdere herdruk van de eerste uitgave uit 2006.

Een blik op Olst-Wijhe door de historie heen / Jan Hilferink en Freerk Kunst. - Wijhe : De Jonge Beth, 2013. - 184 p. – ISBN 9789081315524. - € 15,-

In een groot aantal Overijsselse plaatsen is – meestal door de lokale historische vereniging in samenwerking met de IJsselacademie – een canon samengesteld, die zowel in boekvorm als digitaal verscheen. Ook deze uitgave bevat twee canons, die van Olst en van Wijhe. Maar de canons zijn ingebed in een bredere historische context. Elk tijdperk wordt ingeleid met een historische beschouwing, gevolgd door de bijbehorende vensters. Er is een losse kaart toegevoegd met archeologiche monumenten en met havezaten en buitenplaatsen.

De zoon van de kruidenier / Theo Bennes. – Almelo : [Bennes], 2013. - 194 p. - € 14,-

Theo Bennes schreef een boek over zijn vader Gerrit, die tot midden jaren zestig kruidenier was in Utrecht, totdat hij werd verdreven door de grote supermarktketens. Gerrit Bennes werd vertegenwoordiger en later verkoopleider bij de Grolsch en verhuisde met zijn gezin naar Almelo. Het boek is een tijdsdocument over de kleine middenstand van toen, maar de auteur schrijft ook over zichzelf en zijn gezin. Zie ook: www.theobennes.nl

Die sterke vijand: de pijn van het lijden / Lenze L. Bouwers. - Barneveld : Brandaan, 2013. - 58 p. – ISBN 9789460050220. - € 14,75

De bundel bestaat uit drie delen: de lichamelijke vijand ( kanker), de psychische (tot zelfs de – gedwongen - keus voor eigen dood) en het gezamenlijke lijden (WO II) en de herdenking ervan. De auteur zelf: ‘Hoeveel uren wordt er niet gesproken, geklaagd over ziekte, lijden, angst (voor de dood). Vanuit mijn eigen leven en mijn ontmoetingen met mensen heb ik als dichter geprobeerd dat veelkoppige monster te verkennen en af te tasten’.

Verhalen uit Enschede Zuid / Academie Media, Informatie en Communicatie Saxion Hogescholen, Enschede. – 2012. - 115 p. - € 5,-

Alweer bijna 50 jaar geleden werd begonnen met de bouw van de Wesselerbrink. Studenten van Saxion interviewden wijkbewoners en hun verhalen zijn opgenomen in dit boekje. De wijk kent intussen ook veel oud-bewoners. Kinderen die opgroeiden in Enschede-Zuid en nu meestal elders wonen vinden zullen veel herkenbaars vinden in deze kroniek van een buurt, waarin de tijdgeest van de jaren 60, 70 en 80 wordt teruggehaald.

Friesland op de kaart: oud en nieuw in één oogopslag

Even een zijsprong naar Friesland op dit Overijsselse weblog. Omdat het een prachtige website betreft en omdat ik iets met historische kaarten heb. De techniek om de historische en huidige situatie met transparante kaartbeelden tegelijk te tonen is niet nieuw. Maar bij Friesland op de kaart is dit consequent toegepast voor zo’n 300 historische kaarten.
Je kunt zoeken op plaats, waarbij een chronologische serie fragmenten verschijnt die de betreffende plaats door de eeuwen heen laat zien, maar je kunt ook zoeken op een kaart uit een bepaalde periode.

Een mooi voorbeeld vind ik altijd de Topografische kaart rond 1950, waarop nog een groot aantal van de huidige wegen ontbreken. Met de schuifknop zie je steeds meer wegen verschijnen totdat het huidige kaartbeeld dat we kennen van Google Maps opduikt.

Voor kaartliefhebbers een mooie website om te grasduinen. In Overijssel hebben we HisGis, maar Friesland op de kaart is gebruikersvriendelijker.

Olga, Overijssels stuk van het jaar

De Nederlandse Archieven organiseren dit jaar voor de eerste keer de verkiezingen voor het Stuk van het Jaar. 41 archiefinstellingen kozen hun mooiste, bijzonderste, gekste en interessantste archiefstukken om mee te dingen naar de hoofdprijs.

Het Historisch Centrum Overijssel koos voor Olga, een roze ‘tjap’. Nieuwsgierig? Kijk hier.

Ook het Gemeentearchief Kampen doet mee met een brief van Jan van Arkel, bisschop van Utrecht, aan de stad Kampen.

De 41 stukken zijn alle voorzien van korte beschrijvingen. Ik heb natuurlijk op Olga gestemd, maar het is geen straf alle inzendingen even bij langs te gaan. De hele maand oktober kun je via onsdna.nl stemmen op je favoriete archiefstuk.