Enschede heeft allang een eigen lied

Het aantal keren dat Hengelo-o-o van Jeffrey Spalburg op YouTube werd bekeken loopt al naar de miljoen. Al snel verschenen er in deze komkommertijd berichten in de pers over de noodzaak ook een lied voor Enschede te componeren, tegelijk met het nieuws dat Jeffrey op de Oude Markt in Enschede met bier was bekogeld. Opgeklopte animositeit.
Wat betreft dat lied over Enschede, dat slaat helemaal nergens op. Niet alleen werd door Getty (van Teach Inn) allang een nummer getiteld Enschede op de plaat gezet. Nee, het was Willem Wilmink himself die Textielstad schreef, dat door Laurens ten Den werd vertaald in het Twents en door Triooo op cd werd uitgebracht. Een mooier lied over een stad is bijna niet mogelijk.
Kijk bij Muziek uit het oosten (8): Triooo – Eanske

Regionale uitgaven 2013-13

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2013-31

IAI’s 2013-13

Zwolse zaken: familiebedrijven: de stille kracht van stad en regio / Adri van Drielen. - [Zwolle] : De Ondernemer, 2013. - 188 p. – ISBN 9789082080308. - € 19,95

Een boek over familiebedrijven in Zwolle. Bijzonder aan familiebedrijven is dat er gekeken wordt naar de langere termijn, naar het belang van de volgende generatie. Winst maken betekent niet direct winst nemen, veel geld wordt terug in de onderneming gestopt. Adri van Drielen portretteert veertien grotere en kleinere familiebedrijven. De branches zijn divers: een muziekhandel, ijzerwinkel, snackbar, kapper, restauranthouder etc. Het boek is weliswaar mooi en glossy uitgegeven maar bevat niet de bekende advertorials uit de glossy tijdschriften. De verhalen zijn diepgravend (12 tot 14 pagina’s per bedrijf), gaan terug in de geschiedenis en niet alleen het wel maar ook het wee van de onderneming wordt geschetst. Natuurlijk interessant voor Zwollenaren, maar eigenlijk voor iedereen die de sfeer van familiebedrijven wil proeven.

25 jaar Afrika in Hertme / [teksten:]Rob Lokin & Ton Ouwehand ... [et al.] ; [vormgeving:] Rob Lucas. - Hertme : Werkgroep Afrikafestival, 2013. - 168 p. - € 24,95

Het Afrikafestival Hertme ontstond in 1989 heel toevallig en heel kleinschalig en groeide uit tot een festival waar alle grote Afrikaanse, wereldberoemde artiesten hebben gestaan. In het kleurrijke boek staan prachtige impressies en anekdotes rond de muzikanten en hun muziek. Verhalen van bezoekers en vrijwilligers en heel veel meer. Het boek is vrolijke en levendig zoals het Afrikafestival Hertme zelf. Een collectors item voor iedereen die wel eens op het Afrikafestival is geweest.

De Lemelerberg en Park 1813: speciale uitgave mei 2013 / Stichting 't Lemels Arfgoed. – Lemele, 2013. - 100 p. - € 15,-

In 1913 werd de bevrijding van de Franse overheersing op uitbundige wijze gevierd. Op de Lemelerberg werd het ‘Park 1813’ aangelegd. Over de geschiedenis van dit park en het monument in de vorm van een leeuw gaat dit boek. Maar ook over andere onderwerpen die te maken hebben met de Lemelerberg: ontstaan en geologie van de berg, wintersport en andere recreatie, wegen, het hotel, de flora en fauna en vooral veel herinneringen aan voorbije jaren op de Lemelerberg.

Oplichtende vonken: mijn werkzame leven & de geschiedenis van HEEMAF en elektrotechniek in Nederland / door Gerrit Hendrik Boers. - Boers Business, 2013. - 269 p. – ISBN 9789082078305. - € 22,50

Hoewel de geschiedenis van de HEEMAF uitgebreid aan bod komt is dit boek vooral een persoonlijk document van de auteur die 38 jaar bij het bedrijf werkte. De bekende economisch journalist Clemens Graafsma schrijft in het voorwoord o.m.: ‘hij (de auteur) heeft gespot met alle regels van de geschiedschrijving … met soms niet te onderdrukken woede heeft hij stukken behang van de muur van de geschiedenis getrokken, de stukken waar hij bij kon … het geeft niet, want door de grote betrokkenheid is een mooi persoonlijk en fascinerend boek ontstaan. Hij weet de tijdsgeest heel goed te vatten, evenals de maatschappelijke omslagen in de verschillende decennia … het relaas van een trotse vakman die te maken krijgt met de opkomst van een kaste van managers en academici, die onwetendheid verstoppen achter zelfgenoegzaamheid… Kortom een kleurige en levendige beschrijving van zijn eigen loopbaan, ingebed in het brede verhaal van het bedrijf.’

Chinezen van Zwolle: drie generaties aan het woord / [interviews: Patty Wolthof, Nadia Ezzeroli, Rense Slings ; informatieve teksten en eindred.: Herman Aarts ; portretfoto's: Patty Wolthof]. - Zwolle : Historisch Centrum Overijssel, 2013. - 83 p.

Derde boek van het HCO dat voortkomt uit het meerjarenplan ‘Cultureel erfgoed andere culturen’. Eerder verschenen al publicaties over Molukkers en Turken. Het boekje bevat interviews met mensen van binnen de Chinese gemeenschap in Zwolle. Hun persoonlijke verhalen nuanceren het beeld dat veel buitenstaanders van hen hebben – n.l. hardwerkende mensen, die hun problemen in eigen kring oplossen en zich bescheiden opstellen - en dankzij hun openhartigheid komen ook minder bekende aspecten van de Chinese cultuur naar voren.
Het boek staat ook full text online.

Schatkist: juweeltjes in Noordwest-Overijssel : kunst, galeries en opmerkelijke monumenten / met medew. van Marleen Schepers ...[et al.]. - Ingeverij / Invieren, 2013. - 95 p. – ISBN 9789081234801. - € 9,95

Een tocht langs kunst en cultuur in Noordwest-Overijssel. Het boekje is te gebruiken als meeneemgids of als bladerboek voor bij de kachel. Als uitgangspunt voor een tocht langs artistieke hoogtepunten. Aan één zijde van het omslag staat een plattegrond van Noordwest-Overijssel met daarop de locaties van de kunstenaars, musea en monumenten. De nummers corresponderen met het betreffende paginanummer in het boek. Aan de andere zijde staan de bijbehorende adressen en informatie die 'en route' te gebruiken zijn.

Uit de klei getrokken: een historische wandeling door het Weusthag / Henk ten Harkel ; [eindred.: Niels Bakker]. - Hengelo : Historisch Museum Hengelo, 2013. - 64 p. – ISBN 9789073850217. - € 7,95

Een groene oase tussen snelweg en stadswijken, met een verleden van kleigaten, hertenkamp, zwemvijver, dagsanatorium, sportpark, pleisterplaats voor kinderen, gezinnen en geliefden. Nu ‘een schitterend stuk natuurschoon’ aan de rand van Hengelo. Een historische schets.

Van timmerman tot burgemeester / Johannes Derk Alssema. - Meppel/Staphorst : Uitgeverij De Reest Multimedia, 2013. - 213 p. – ISBN 9789080850309. - € 19,95

Burgemeester Joop Alssema beschrijft de ervaringen en belevenissen in zijn leven. Hoe hij als jonge timmerman met zijn gereedschapskist achter op de brommer naar de bouwplaats reed. Hoe hij opklom tot bedrijfsleider binnen het bouwbedrijf. Ook zijn politieke ervaringen komen aan bod, als raadslid, als wethouder, als Statenlid en tenslotte als burgemeester. Het boek bevat veel privéfoto's, en is geschreven voor zijn kinderen en kleinkinderen maar ook hoopt hij dat ‘mijn levensloop interessant en herkenbaar is voor anderen’.

Zo is het niet gegaan: een vergeten geschiedenis in Zwolle / Jack Weijlkamp Luc Onderbeke ; ill. van Luc Onderbeke. - [Zwolle] : Firma Weijland, 2013. - 55 p. - € 15,-

Een ‘soort van stripboek’, met in de hoofdrol de echtgenoot (acrobaat van beroep) van de in 1925 in Zwolle overleden zigeunerkoningin Amalia Bandi. De bonte begrafenisstoet trok destijds massale belangstelling. Een bijna vergeten geschiedenis wordt weer tot leven gewekt.

Overgewicht / Claus Brockhaus. - Maastricht : Landauer, 2013. - 320 p. – ISBN 9789080998308. - € 17,90

Van de auteur van Het Ros van Twente en Het talent uit Twente wederom een thriller met een Enschedees/Twentse couleur locale. Covertekst: ‘De Twentse dieetgoeroe Bob Tankink verdwijnt spoorloos. Als zijn vrouw Alice zijn afschilde tatoeage krijgt opgestuurd, weet ze dat het ernst is. Alice vraagt onderzoeksjournalist Nico ter Mors om Bob op te sporen. Nico komt terecht in een levensbedreigende chantage zaak, waarbij de belangen van de voedsel- en suikerproducenten recht tegenover de afslankbusiness staan. Iedereen met een maatje meer zal zich in dit boek herkennen.’

De Mars, maandblad van en voor Overijssel (14)

De Mars was een Overijssels maandblad dat tussen 1953 en 1981 verscheen en waaraan veel bekende journalisten/publicisten uit die tijd meewerkten. De Mars bevatte artikelen over regionale onderwerpen op cultureel, maatschappelijk, economisch en toeristisch terrein. De vaak lange(re) artikelen geven een goed tijdsbeeld. In deze rubriek vermeld ik per jaargang een aantal artikelen over onderwerpen of gebeurtenissen uit dat jaar. Dit keer jaargang 1964.

Welke thema’s speelden er in 1964, althans wanneer we De Mars als leidraad nemen? Geen complete opsomming, maar een aantal zaken die mij opvielen.

Foto: De watermolen in Oele in 1964. De molen (eigendom Twickel) moet worden gerestaureerd, mogelijk wordt er een theehuis van gemaakt. Dat laatste zal - blijkt later - niet gebeuren. De gemeente Hengelo werd in 1971 eigenaar en maakte de watermolen weer maalvaardig. Een grondige restauratie volgde in 2000/2001. Sinds 2003 is de Euler watermolen weer eigendom van Landgoed Twickel.

Ergernissen in 1964

Woonwagenkampen
Ze vormen al jaren een steen des aanstoots. De gemeente Zwolle b.v. heeft wel geprobeerd om aan het woonwagenkamp bij Frankhuis verbeteringen in de outillage aan te brengen. Maar ‘deze worden prompt door bewoners van het kamp misbruikt’. Het blijft een deprimerende bende, waarbij ook bemoeienis van gemeenten en provincie geen soelaas biedt.

Autokerkhoven
Een tweede ontsiering in de provincie ‘met de op twee na meeste natuurschoon’ wordt gevormd door de tientallen autokerkhoven, die als paddenstoelen uit de grond blijven schieten. Meestal liggen ze aan de openbare weg waar ook het autorijdend volk te vinden is. De redactie heeft begrip voor de commerciële belangen maar laat aan de hand van een fotocollage zien hoe het landschap steeds meer ontsierd wordt.

Zandafgravingen
Een ander ontsierend welvaartsverschijnsel vormen de zandafgravingen. De woning- en wegenbouw vragen veel zand, liefst zo dicht mogelijk in de buurt afgegraven. Zo ontstaan er overal gaten in het landschap. Vrachtwagens moeten een zo kort mogelijke weg afleggen, daarvoor verdwijnen prachtige houtwallen. Wanneer het werk gedaan is wordt de zandafgraving subiet verlaten en is er geen ‘nazorg’. Wat overblijft is een ‘armzalige, onafgewerkte troep’.

Belangrijke thema’s in 1964

Vervuild water
Twentse beken rond de steden waren in de loop der tijd veranderd in stinkende drabstromen, waarin biologisch leven niet meer mogelijk was. Oudere Bornenaren zoals ik kenden b.v. de beek die langs Borne liep niet anders dan de Bornse Stinkbeek. Waterzuivering geschiedde mondjesmaat door gemeenten. In de jaren zestig veranderde dit. Zo kreeg het waterschap De Regge – als derde waterschap in ons land – een waterzuiverende taak. In 1964 werden plannen gemaakt voor een concentratie van waterzuivering tussen Borne en Hengelo. Ook zullen er zuiveringsinstallaties komen in Vriezenveen, Tubbergen en Almelo.
In deze jaargang meerdere artikelen over de open riolen waartoe o.m. Vecht en Dinkel verworden zijn. De textielfabrieken in Gronau en Epe zijn de schuldigen wat betreft de Dinkel. In de Gronause raad wordt besloten dat er een zuiveringsinstallatie moet komen. Door de Vecht sluipt ‘de zwarte stinkende dood’. Er is massale vissterfte door aardappelmeelfabriek-water en Duits verfwater.

Het gaswonder
Leven wij nu ten tijde van de (letterlijk) laatste stuiptrekkingen van de gasvoorraad, in 1964 was er bekend dat er 1100 miljard kuub gas in de Groningse bodem zat, maar het kon ook nog wel veel meer zijn, en onder de Noordzee zat ook nog gas. Het aantal meters gasleiding (90 cm doorsnee) dat per dag in de grond werd gegraven werd telkens opgeschroefd. Franse lassers verdienden 8.000 gulden per maand. Zo snel mogelijk moest elk Nederlands huishouden op gas koken. De overheid en de politiek konden het niet bijbenen en braken zich het hoofd hoe alles qua organisatie in goede banen moest worden geleid…

Woningbouw
Het belangrijkste thema in de jaargang 1964 was woningbouw in allerlei facetten. Eén voorbeeld uit de vele artikelen:
Ratiobouw. Alles was erop gericht om zo snel mogelijk zoveel mogelijk woningen te bouwen. In Deventer ontdekt men het rationeel bouwen. Het had niets te maken met materialen maar met planning en herhaling. Planning in de zin van optimale benutting van de beschikbare tijd, niet stap voor stap een wijk bouwen maar op verschillende plekken tegelijk zodat alle bouwvakkers tegelijk aan het werk waren. Bouwplannen en ontwerpen van woningen werden telkens hergebruikt. Door de typen woningen steeds in een andere volgorde te plaatsen leken de wijken niet op elkaar. Als beloning voor de aanzienlijke besparing van de bouwtijd kreeg Deventer een extra contingent woningen van de minister toegewezen.

Bomenkap
Boeren in het gebied Beneden-Dinkel waren verwoed aan het kappen geslagen, honderden volwassen eiken legden het loodje. Het had te maken met de op tilt zijnde ruilverkaveling, met verrekeningen en te lage opbrengsten na grondruil. En het had vooral ook te maken met het ontbreken van een kapverordening in de gemeente Denekamp. In grote haast was een loonwerker in opdracht van steeds meer boeren – het werkte aanstekelijk - aan de slag gegaan de bomen te rooien. De stobben liet hij gewoon staan, omzagen was voldoende, ze konden toch niet teruggeplaatst worden. Een flink stuk Twents coulissenlandschap werd tot droefenis van de lokale VVV’s veranderd in kaalslag. Het werd een rel die voerde tot in de Provinciale Staten en de Tweede Kamer, maar zoals gezegd er was niets meer aan te doen.

En verder ...

Literatuurprijs
Voor de eerste keer werd in Overijssel een literatuurprijs toegewezen voor beginnende auteurs. De jury kon kiezen uit 43 inzendingen. Winnaar van de poëzieprijs werd de Deventer microbiologe H.M.C. Put met de bundel Klein Mozaïek. Archivaris W.A. Fasel te Kampen won de proza-prijs. Anton Fasel schreef toevalligerwijs ook elke maand een column in De Mars. Er was slechts één deelnemer die zijn inspiratie in het streekeigene zocht: de Deventernaar A.K.H.M. Seemann, die voor Sallandse Vertelsels een eervolle vermelding ontving. Als Broos Seemann zou hij later nog veel meer Sallands werk publiceren.

Portret van Willem Brakman
Brakman had in 1964 nog maar vier romans gepubliceerd – voor sommige schrijvers al heel wat, maar Brakman zou 90% van zijn oeuvre na dit jaar schrijven – maar toch komt hij in dit portret al naar voren als een belangrijk schrijver. De geboren Hagenees, afkomstig uit een Zeeuws geslacht, had in 1957 zijn huisartsbestaan in een Haagse nieuwbouwwijk verruild voor de ‘rustige’ baan als bedrijfsarts bij een 13-tal textielfabrieken in Enschede. Hier schreef hij avond aan avond zijn schoolschriften vol op de zolderkamer van zijn huis aan de singel.
De schrijver van vooral autobiografisch werk wordt door de auteur van het portret C.L. Menschaar met enkele volzinnen geschilderd: ‘In zijn gesprekken met vrienden en bekenden kan hij zich weliswaar ontpoppen als een boeiend, bedachtzaam formulerend causeur, die zichtbaar behagen schept in zijn eigen barokke fantasieën en woordspelingen; maar de meeste gesprekken lopen onvermijdelijk uit op een monoloog. In ‘De opstandeling’ zegt de hoofdpersoon, de arts Willem Stein, dan ook dat hij nog nooit echt naar iemand heeft geluisterd …. hij was ook te zeer geboeid door zichzelf om nog veel aandacht voor anderen over te hebben. Eigenlijk liet hij geen ander tot zich zichzelf toe, maar hij wilde ook niet alleen zijn….een soort cafégedruis, dat was de rol die hij een ander toebedeelde, toekende, een behaaglijk geroezemoes om zichzelf te kunnen zijn.’

Bibliotheken
De Centrale Plattelandsbibliotheek van Overijssel (voorganger van Rijnbrink Groep) had een jaarverslag laten verschijnen dat voor het eerst verlucht was met vele foto’s. De groei was weer buitengewoon. ‘Sprekender bewijzen zijn daarvoor het feit dat deze bibliotheek een (inter)nationaal visitekaartje is geworden, en dat er Excellent bezoek komt. Waar vindt u zoiets in Nederland? Nergens.’, aldus De Mars.

Het e-depot van Overijssel

(afbeelding: Stadsarchief Rotterdam)

Tot voor kort werd er voornamelijk papier opgeslagen in archieven. En natuurlijk negatieven van foto’s, films en videobanden etc. Het papieren archief bestaat uit jaarverslagen, notities, brieven en andere stukken. Maar hoeveel brieven worden er nog geschreven, hoeveel nota’s en (jaar)verslagen nog gedrukt of uitgeprint?

Op de website van het Historisch Centrum Overijssel lezen we: ‘Hoe zorg je ervoor dat de mailwisseling tussen twee burgemeesters bewaard blijft? Of, hoe sla je de digitale boekhoudingsgegevens op van een groot familiebedrijf? De digitale fotocollectie van een krantenarchief? Om nog maar niet eens te spreken over alle ‘dragers’ zoals floppydisks, cd-rommetjes en USB-sticks?’

Het HCO heeft samen met de provincie Overijssel landelijk gezien het voortouw genomen een e-depot aan te leggen. Lees er meer over op de website van het HCO, waar weer een link te vinden is naar een artikel in het Archievenblad van juli-augustus.

Weer genealogische bronnen op internet

Regelmatig verschijnen berichten over weer nieuwe genealogische bronnen die op internet beschikbaar komen. De afgelopen dagen zag ik een landelijk en een plaatselijk initiatief voorbijkomen, die wat mij betreft het vermelden waard zijn.

De Nederlandsche Leeuw (1883-1932)
Jaargangen van de Nederlandsche Leeuw zijn kastvullers voor bibliotheken en archieven, vanwege hun onhandige formaat nemen ze veel ruimte in. De kleine boekjes kunnen nu gerust op elkaar gestapeld worden, want ze zullen nu helemaal de kast niet meer uitkomen. Waren ze eerst al op cdrom gezet, nu zijn de eerste 50 jaargangen op internet raadpleegbaar. De meesten van ons – waaronder ikzelf – zullen weinig over hun voorouders tegenkomen, maar mocht je tot een adellijke familie behoren of tot een andere aanzienlijke familie, dan is hier veel te vinden. Klik op de afbeelding hierboven.

Bonmama.nl – de systematische ontsluiting van de geschiedenis van Avereest
Een geheel andere bron, want hier wordt iedereen vermeld zonder onderscheid des persoons. Althans wanneer de naam voorkomt in de Burgelijke Stand, Bevolkingsregisters, de Kadastrale boekhouding, Bouwverguninningen en andere online bronnen. Op Mijn Stad Mijn Dorp lezen we o.a.:
De afgelopen jaren is op de website bonmama.nl een flink aantal bronnen online raadpleegbaar gemaakt. De meeste bronnen zijn volledig getranscribeerd. Zo vindt U in de Burgelijke Stand niet alleen de hoofdpersonen in de actes, maar ook de aangevers en getuigen. Tevens springt U direct naar de gescande actes (inclusief de huwelijksbijlagen) op Familysearch.com. In de kadaster registratie genereert U de filiatie (kadastrale geschiedenis) van een perceel in een handomdraai en desgewenst raadpleegt U de beschikbare kadasterkaarten. Nu het aantal online bronnen flink is toegenomen, is de tijd rijp voor een zoekfunctie waarbij U door alle bronnen tegelijk zoekt. Sterker nog, omdat alle personen die voorkomen in de bronnen worden voorzien van een uniek Historisch Burger Service Nummer, maakt de schrijfwijze van de naam niet meer uit. Eenmaal het HBSN gevonden, komt alle informatie direct naar voren.

Provincie op zoek naar authentieke verhalen over Overijssel

Via haar online platform voor participatie Jij&Overijssel gaat de provincie op zoek naar authentieke verhalen uit alle regionen Overijssel. Het gaat om het échte verhaal achter een persoon, een gebouw of een gebeurtenis.
Als voorbeeld worden vier verhalen van Jan Swagerman weergegeven op een kaart van Overijssel – klik op de afbeelding hierboven - o.a. het mysterieuze verhaal over Johannes Wardenier en zijn brandstofloze motor waarover ik al eens geblogd heb.

Wie een mooi verhaal kent maar enige moeite heeft met schrijven kan een beroep doen op bijstand, tips en advies van ‘verhalenjager’ Jan Swagerman. In de tekst kan verwezen worden naar andere sites, literatuur, organisaties, erfgoedcentra en dergelijke. Ook kunnen schrijvers aanvullend materiaal in de vorm van foto’s en video’s plaatsen.

Het beste verhaal wordt in het magazine Jij&Overijssel (oplage 420.000) gepubliceerd.

Mark Deckers: Bibliotheek ++ is een solide investering

Afbeelding: OB Amsterdam met 750 studieplekken die bijna altijd bezet zijn (foto: Wikimedia Commons)

Wie kent dat niet - zit je in de auto en wordt er onverwacht een mooi nummer gedraaid op de radio. Je zet het meteen hard en je wordt er subiet vrolijk van. Soms heb je dat met een tekst. Mark Deckers kreeg ruimte in het AD-Utrechts Nieuwsblad een stuk te schrijven over de geplande nieuwe bibliotheek in Utrecht. Mooi stuk, geen woord te veel of te weinig, klinkt als een klok, valt niets op af te dingen, kortom een plezier om te lezen. Eigenlijk zou het opgestuurd moeten worden naar alle gemeenteraadsleden en wethouders. Lees het zelf.

Muziek uit het oosten (64): Jeffrey Spalburg - Hengelo-o-o

Een speciale rubriek – voor de liefhebbers van muziek. Van alles wat – in ’t Engels of in ’t plat. Goud en oud, nieuw of fout.


Cabaretier Jeffrey Spalburg is van Surinaamse afkomst maar werd geboren en groeide op in Hengelo, waardoor hij zowel het 'Surinaams' als het Twents beheerst. Voor zijn theatershow Thuus schreef hij het reggae-rap-nummer Hengelo-o-o. Het werd vorig jaar december als single uitgebracht. Vorige week was de videoclip klaar, opgenomen in een koeienstal en op het platteland, en waaraan o.m. Jörgen Raymann (met wie Jeffrey in diens show de Pappies speelt), cabaretier Thijs Kemperink oet Albergen en soapster Jasmine Sendar meewerkten evenals een aantal schone dames. De gekke en vrolijke clip en de aanstekelijke muziek zorgden voor een hype via Facebook en Twitter. Binnen een halve dag werd het filmpje 50.000 keer bekeken. Nu, nog geen drie dagen later staat de teller al op meer dan 250.000

Stolpersteine

Afgelopen vrijdag werden in Goor 16 Stolpersteine gelegd. Goor is de twaalfde plaats in Overijssel, waar je de struikelstenen tegenkomt. Landelijk zijn op tientallen plekken Stolpersteine geplaatst, maar Overijssel springt eruit. Niet zo vreemd want in Overijssel – om precies te zijn in Borne – is het voor Nederland allemaal begonnen. Annette Evertzen kwam in een mooi huisje in Oud-Borne wonen. Ze ontdekte een deel van de geschiedenis van haar huis, toen een buurvrouw haar een oude foto liet zien van voormalige bewoners. Het ging om de 90-jarige Izak Zilversmit. Hij was in 1943 naar Sobibor weggevoerd omdat hij Joods was.
Niet veel later was ze in Berlijn en struikelde daar bijna over de Stolpersteine, kleine persoonlijke documenten ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het nazi-regime.

Stolpersteine in Goor. Klik op de afbeelding om de website te bekijken

Het Stolpersteine-project
Kunstenaar Gunter Demnig kwam op het idee van de Stolpersteine nadat hij in zijn woonplaats Keulen met een witte lijn de weg markeerde die duizenden Roma en Sinti liepen naar het station en hun deportatie. Een oude vrouw sprak hem aan, ze had veel lof voor het initiatief, maar volgens haar hadden er nooit zigeuners in haar buurt gewoond. Hun geschiedenis bleek vergeten. Als antwoord bedacht Demnig het Stolpersteine project om de buurtgeschiedenis weer zichtbaar te maken. Hij besloot kleine betonnen vierkante stenen te maken, waarbij aan de bovenkant een messinglaag is bevestigd waarin de gegevens over de voormalige bewoners van het pand, waar de stenen in de stoep worden geplaatst, met de hand zijn gestanst. In 1997 werden de eerste stenen gelegd in de Berlijnse wijk Kreuzberg. In het deceniium daarna werden meer dan 15.000 stenen gelegd op verschillende plekken in onder meer Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en Italië.

Stolpersteine in Nederland
Terug naar Borne. Annette Evertzen was enthousiast geworden over het Stolpersteine project en schakelde buurtgenoten Gé Nijkamp en Jaap Grootenboer in, die behalve buurtgenoot ook zeer deskundig waren wat betreft de geschiedenis van Borne. Er werd een stichting opgericht en in november 2007 werden de eerste 16 Stolpersteine in Borne gelegd, o.a. voor Izak Zilversmit.
Veel Nederlandse steden en dorpen volgden het initiatief, waaronder de Overijsselse plaatsen Wierden, Enter, Holten, Ommen, Kampen, Hardenberg, Haaksbergen, Enschede, Glanerbrug en Almelo. Meestal werd eerst een stichting opgericht of ging het initiatief uit van de lokale historische vereniging. Vaak ook verscheen er een boek, en soms zelfs een website, zoals in Goor waar afgelopen vrijdag de stenen gelegd werden.

Longlist van de Libris Geschiedenis Prijs 2013 bekendgemaakt

Afgelopen week zijn 10 boeken uit een aanbod van meer dan 300 op de longlist voor de Libris Geschiedenis prijs geplaatst.
Aan de prijs is een geldbedrag van 20.000 euro verbonden. De Libris Geschiedenis Prijs bekroont historische boeken die een algemeen publiek aanspreken. De criteria zijn dat het boek een oorspronkelijk onderwerp heeft, prettig leesbaar is geschreven en op gedegen historisch onderzoek stoelt.

Onder de 10 genomineerden bevinden zich vier biografische werken: over ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen, over jurist en politicus Rutger Jan Schimmelpenninck, over de dichter Willem Kloos en het naslagwerk ‘10001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis van Els Kloek.
Verder boeken over de Boerenoorlog, over een bijzondere oorlogsgeschiedenis, over de moord op de gebroeders De Witt, over de Nederlandse literatuur van 1300-1400, over de geschiedenis van de provincie Flevoland en ‘Reizen zonder John’ van Geert Mak.

Kijk voor uitgebreidere informatie over de boeken op Historiek.net

Winnaars afgelopen jaren:
2012 Bart van der Boom. Wij weten niets van hun lot
2011 Jaap Scholten. Kameraad Baron
2010 David van Reybrouck. Congo, een geschiedenis.
2009 Jolande Withuis. Weest manlijk, zijt sterk. Pim Boellaard, 1903-2001: het leven van een verzetsheld.
2008 Luuc Kooijmans. Gevaarlijke kennis. Inzicht en angst in de dagen van Jan Swammerdam.
2007 Auke van der Woud. Een nieuwe wereld. Het ontstaan van het moderne Nederland.

Regionale uitgaven 2013-12

Rubriek met aanschafinformaties voor collectioneurs in de bibliotheken van Overijssel, maar uiteraard ook voor iedere belangstellende.

Ga voor bestellingen (bibliotheken) naar Bicat Wise – Titels – Besteladministratie – Kies voor IAI’s – Week 2013-27

IAI’s 2013-12

Verhalen van Schokland: de lotgevallen van een eilandbevolking / Bruno Klappe. - Eindhoven : Eigenboekuitgeven.com, 2013. - 246 p. – ISBN 9789491439179. - € 22,50



In 1859 werd op last van de Rijksoverheid het eiland Schokland om gezondheidsredenen ontruimd, een unieke gebeurtenis. Een kleine 700 bewoners moesten elders op het vasteland een nieuw bestaan opbouwen. Auteur Bruno Klappe publiceerde al veel over Schokland, onder meer samen met Wim Veer het monumentale boek ‘Schokland verlaten’. Een aantal verhalen die hij eerder schreef over onderwerpen als de visserij en de gevaren van de zee, over rampen en overstromingen, over bruiloften en begrafenissen, over vreugde en verdriet, werden herzien en zijn nu gebundeld.

Langs IJssel, bongerd en boerderij: vier fietsroutes / Stichting IJsselhoeven en Stichting IJsselboomgaarden. – 2013. - (54) p. - In ringband. - € 7,50



Vier fietsroutes langs de IJssel van rond de dertig kilometer, die alle het Veer Olst-Welsum als beginpunt hebben en ook zijn te combineren. De vier fietsroutes lopen langs karakteristieke IJsselboerderijen en mooie boomgaarden waarover achtergrondinformatie gegeven wordt. De route loopt grotendeels niet via de bekende fietsknooppunten, maar deze worden ter oriëntatie wel op de kaartjes weergegeven.

Kijkwijzer landgoed-luiken Overijssel / Ewout van der Horst. - Kampen : IJsselacademie, 2013. - 30, [72] p. – ISBN 9789066972339. - € 4,95



Hoe vaak zouden fietsers of wandelaars zich afgevraagd hebben, terwijl ze door het Overijsselse landschap struinden, hoe dat nou zit met die gekleurde luiken van boerderijen. Ewout van der Horst geeft het antwoord. Hij onderzocht het verschijnsel van de landgoed-luiken. Hij ontdekte dat 35 kastelen en buitenplaatsen in het bezit zijn van pachtboerderijen met gekleurde luiken. De kleuren verwijzen meestal naar het familiewapen van de adellijke bewoners. De Kijkwijzer bevat een boekje en een kleurenwaaier. Het boekje bevat een beknopte inleiding op het verschijnsel van heraldisch kleurgebruik in Overijssel. In de waaier wordt, uitgaande van de landgoedluiken en het familiewapen, per buitenplaats het heraldisch kleurgebruik omschreven en kort toegelicht. Het boekje is door het formaat wellicht niet zo handig uit te lenen voor bibliotheken en mede gezien de prijs beter door de liefhebber zelf aan te schaffen.

Patriot en populist avant la lettre: Joan Derk van der Capellen tot den Pol / Ewout Klei. - 1e dr. - Soest : Boekscout.nl, 2013. - 148 p. – ISBN 9789462068704. - € 19,35



Van der Capellen (1741-1784) was een der voornaamste leiders in de strijd van de Patriotten tegen het stadhouderschap. Hij wordt vaak Nederlands "eerste democraat" genoemd en is auteur van het patriottisch pamflet "Aan het volk van Nederland". Hij wist in Overijssel een einde te maken aan de gehate drostendiensten. Pim Fortuyn noemde hem zijn "illustere voorganger en voorbeeld". Van der Capellen verzette zich tegen de politieke elite. Hoe wist hij bij zijn zaak de publieke opinie te betrekken? Met welke strategieën voerde Van de Capellen zijn strijd? Hoe succesvol was hij? Wat is zijn politieke erfenis en wie zijn zijn politieke erfgenamen? Dit boek is een geactualiseerde bewerking van de doctoraalscriptie van Ewout Klei. Hij won hiermee in 2005 de Radix scriptieprijs.

Merkwaardig en zeldzaam: 160 jaar Deventer museumgeschiedenis / Henk Nalis. - Deventer : Vereniging de Waag i.s.m. Corps 9 Publishers, 2013. - 168 p. – ISBN 9789079701209. - € 19,50



Boek over de geschiedenis van Vereniging en (Historisch) Museum De Waag in Deventer, met aandacht voor onder meer de achtereenvolgende directeuren van het museum, het Speelgoedmuseum, archeologisch onderzoek, monumenten en bouwfragmenten en Gerard ter Borchs portretten in Deventer.

Ootmarsum in de negentiende eeuw. Dl. 2: Van bloei naar verval / Ben Morshuis Stichting . – Ootmarsum, 2013. - 132 p. - € 17,50



Ootmarsum was eeuwenlang één van de meest bloeiende steden in Noordoost Twente. Toch kwam aan al die grandeur een einde. De achteruitgang voltrok zich voornamelijk in de negentiende eeuw, tussen 1800 en 1900. In een tijdsbestek van minder dan honderd jaar veranderde het florissante stadje in een armoedig aandoende plattelandsgemeente met smalle, kronkelige en vooral slecht onderhouden straatjes. Voornaamste oorzaken van het verval waren een bestuurlijke herindeling in de Franse tijd waardoor Ootmarsum veel bestuurlijke invloed verloor en het feit dat Ootmarsum verstoken bleef van goede verbindingen. Toch gebeurde er nog wel wat in dit stadje, zoals we in dit tweede deel over dit onderwerp kunnen lezen.

Geen echte kerels: familieverhalen uit de vorige eeuw / Aukje R. Dragtstra. - Krommenie : Boekenmaker, 2013. - 120 p. – ISBN 9789088421389. - € 14,95



Korte verhalen over de belevenissen van de schrijfster en haar familie in de twintigste eeuw. Ze spelen zich hoofdzakelijk af in Steenwijk en omgeving.

Dari mana datang...: dari Vossenbosch sampé Wierden / Werkgroep De Schatkamer met medew. van Sylvia Pessireron ... [et al.]. - Wierden : Werkgroep De Schatkamer, 2013. - 60 p. - € 10,-



In 2011 was het 60 jaar geleden dat de eerste gerepatrieerde Molukse gezinnen naar Nederland kwamen. In Wierden werden Molukkers in het voormalige interneringskamp De Vossenbos geplaatst. In “Dari mana datang” (“Waar komen wij vandaan”) wordt een indruk gegeven van de geschiedenis van de Wierdense Molukkers aan de hand van foto's, muziekinstrumenten, een maquette van kamp de Vossenbosch etc. Het boek bevat naast foto’s ook interviews, ook met jongeren, verhalen en gedichten. Behalve Molukkers komen in dit boek ook Nederlanders aan het woord die binding hadden met kamp Vossenbosch.

Officiële jaarboek PEC Zwolle 2012/2013 / [teksten en eindred.] Koen te Riele en Jelle van merongen ;[ fotografie Martijn Kleingeerts ... et al.]. - De Stentor [etc.], 2013. - 134 p. – ISBN 9789080196902. - € 30,95



Aan de hand van exclusief fotomateriaal, wedstrijdverslagen, quotes, statistieken en nieuwsberichten wordt teruggeblikt op het Eredivisieseizoen 2012/2013 van PEC Zwolle.

Gerechtigheid / Arjan Boes. - Soest : Boekscout, 2013. - 259 p. – ISBN 978946206805. - € 19,95



Enschedeër Arjan Boes heeft inmiddels de halve wereld gezien. Hij schreef gedichten, (reis)verhalen en blogs. Dit is zijn eerste boek.
Flaptekst: Op een rockfestival in Berlijn wordt een Nederlandse studente zwaar toegetakeld door leden van de motorbende de Scorpions. Haar oudere broer zweert wraak en wil gerechtigheid voor zijn zusje. Als politie en justitie dreigen te falen gaat hij zelf op zoek naar de daders. Ondertussen maakt ook een speciaal onderzoeksteam al jaren jacht op deze motorbende. Een op handen zijnde grote wapendeal in de haven van Hamburg is voor alle partijen cruciaal is. In een spannend en meeslepend kat-en-muisspel is de grote vraag: wie trekt er aan het langste eind?

Genealogie en open data

Bob Coret, een van Nederlands meest deskundigen op het gebied van genealogie en de man achter Genealogie Online heeft prachtig op een rij gezet hoe je een stamboom niet hoeft te beperken tot een saaie opsomming van genealogische gegevens, maar deze kunt verrijken en in een context kunt plaatsen door gebruik te maken van gegevens die je kunt vinden in open databronnen.

Zo geeft hij allerlei voorbeelden van bronnen met open data met betrekking tot:
- de familienaam
- geboortedag en andere belangrijke datums
- over plekken en plaatsen

Lees zelf op zijn blog wat hij hierover te melden heeft.

Topografische kaart van 1849 (29): Weerselo-Tubbergen

Een van de meest bijzondere kaarten uit de Overijssel Collectie is de Topografische kaart van Overijssel, 1849, vervaardigd in opdracht van de provincie Overijssel. Door de systematische kartering door het Kadaster en triangulatie van Krayenhoff konden er toen voor het eerst kaarten op grote schaal gemaakt worden, die ook nog nauwkeurig waren. Deze kaart was de eerste kaart van Overijssel, waarop o.m. gedetailleerd grondgebruik en administratieve grenzen werden weergegeven. De kaart is in 32 katernen op linnen geplakt.
Deze kaart, die vrij zeldzaam is, verscheen zo'n tien jaar eerder dan de bekende Topografische Militaire Kaart.

Hieronder een gedeelte van de kaart dat het gebied Weerselo-Tubbergen bestrijkt. Daaronder een kaartgedeeltes in detail. Klik erop voor vergroting.

In dezelfde tijd dat deze kaart tot stand kwam gaf A.J. van der Aa zijn Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden uit (1839-1851) met topografische beschrijvingen. Dit 13-delige woordenboek is tegenwoordig full-text op Google Books te vinden.

Van steden, dorpen en zelfs veel gehuchten, maar ook van rivieren en andere geografische namen is in dit naslagwerk een beschrijving te vinden, die de toenmalige situatie weergeeft. Enkele voorbeelden:
Tubbergen
Weerselo

Sint-Petersburg is populaire fietsbestemming

Santiago de Compostella mag dan een populair doel zijn voor een lange afstands fiets- of wandeltocht, zo langzamerhand kan dat ook gezegd worden van Sint-Petersburg. Opnieuw vertrok eergisteren een groep fietsers voor een tocht van ruim drie weken naar Sint-Petersburg in het spoor van de Vriezenveense Rusluie. Hun reis is te volgen op een website. En vanmorgen lazen we in de Tubantia dat twee fietsers uit Vriezenveen Sint-Petersburg bereikt hebben en werden ingehaald door de Vriezenveense Harmonie die daar dit weekend optreedt.


Afbeelding: Utrechtse studenten waren in 1966 de eersten die in het spoor van de Rusluie met een huifkar naar Sint-Petersburg trokken, al maakten ze wel een omweg via Moskou

Waarom de tocht zo populair is valt alleen maar te raden. Wellicht omdat de afstand in (ruim) drie weken, dus binnen een vakantieperiode, te fietsen is en omdat je in gebieden fietst die niet tot de bekende vakantiegebieden behoren en waar je niet zo snel komt: Noord-Duitsland – Polen – Kaliningrad – Baltische staten, en misschien omdat je vaak de (westen)wind mee hebt?

De route is trouwens niet alleen per fiets afgelegd maar ook per koets. In onze Overijssel collectie bevinden zich drie reisbeschrijvingen, waarover ik al eens geblogd heb. Voor wie plannen heeft raad ik aan deze publicaties eens te lezen:

Met de huifkar tussederusse (1966)

In draf naar Sint Petersburg (1992)

Eeuwenoude Hanzeroute op de fiets (2002)

Activiteiten voor kinderen in de zomervakantie 2013 in musea etc. in Overijssel

Kijk hier voor 2014

Denekamp Natura Docet Wonderryck Twente
o.a. Funky Forest

Deventer Speelgoedmuseum
Diverse activiteiten

Enschede Rijksmuseum Twenthe
De toffe koffer en andere activiteiten

Enschede TwentseWelle
Speurkofferweken

Giethoorn De Oude Aarde
Lucky Luck

Hengelo Twents Techniekmuseum HEIM
Doemiddagen

Holten Natuurdiorama
Speurtochten

Ommen Nationaal Tinnen Figuren Museum
Diverse activiteiten

Zie voor overige (eendaagse) activiteiten en evenementen: Uit-agenda Overijssel en Uit met kinderen

Plan klaar voor digitaliseren Twentse kranten

Er zijn weinig onderwerpen waar ik op dit blog zo vaak over geschreven heb als de noodzaak/de plannen tot digitalisering van het Twentse krantenbestand. Het begon met de constatering dat bij het omvangrijke project Historische Kranten van de KB waarbij 10 miljoen krantenpagina’s uit de afgelopen vier eeuwen gedigitaliseerd worden – in juli 2012 was men op de helft - Twente zo’n beetje als enige regio ontbrak.


Afbeelding: De belangrijkste Twentse kranten vanaf 1844

In oktober 2011 werd bekend gemaakt dat de Twentsche Courant Tubantia samen met het Gemeentearchief Enschede het plan heeft opgevat een begin te maken met de digitalisering van de Twentsche Courant (en mogelijk andere kranten uit Twente). De Regio Twente lijkt bereid een ‘kwartiermaker’ te bekostigen die moet inventariseren en een plan van aanpak moet maken. Daarna is het zaak hulp te krijgen van erfgoedinstellingen en geld te verwerven (2 tot 3 miljoen) bij gemeenten, provincie, fondsen en particulieren.

In september 2012 stelt de Regio Twente daadwerkelijk een budget ter beschikking voor het uitwerken van een projectplan. Siebe Rossel (hij is antropoloog, historicus, publicist en tentoonstellingsmaker) gaat het projectplan schrijven. Het gaat om de digitalisering van liefst 3 miljoen krantenpagina’s en 1 miljoen foto’s.

In april 2013 bericht de Tubantia: ‘Een groot deel van het papieren archief van de Twentsche Courant is binnen afzienbare tijd digitaal te raadplegen. De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag gaat komend najaar 44.000 krantenpagina’s uit de periode 1845 tot 1951 digitaliseren. Het Stadsarchief Enschede zag zijn aanvraag daartoe deze week gehonoreerd.’

Nu is het rapport van Siebe Rossel klaar. Als het plan wordt uitgevoerd kunnen de begrote kosten van 5 miljoen voor digitalisering van het complete Twentse krantenarchief worden teruggebracht naar 370.000 euro. Dit kan door het digitaliseringsplan te koppelen aan een Twents werkgelegenheidsproject. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Een langdurige wens van velen die iets hebben met de geschiedenis van Twente gaat in vervulling en 217 mensen (fulltime) worden gedurende drie jaar aan het werk gehouden. Het gaat om mensen met enige afstand tot de reguliere arbeidsmarkt (o.a. werkzaam bij Sociale Werkplaatsen) die onder begeleiding de vele duizenden pagina’s moeten scannen, rubriceren en van data voorzien.

Of het plan ten uitvoer wordt gebracht…? Er moeten nogal wat instanties en bestuurders aan mee willen werken en er moet ergens geld vandaan gehaald worden. Kiekn wat wordt, maar intussen is het wel een mooi plan!

Welke kranten nu precies gedigitaliseerd worden wordt (nog) niet vermeld en hoe het zit met de 44.000 pagina’s Twentsche Courant die de KB voor haar rekening zou nemen kan ik ook nog nergens terugvinden.

Archief Alphons Ariëns bij KDC gedigitaliseerd

Het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) in Nijmegen heeft zijn volledige archief over Alphons Ariens, priester en grondlegger van de katholieke arbeidersbeweging in Nederland, die vooral in Twente zijn werkterrein had, laten digitaliseren. Wie op de website van het KDC in het zoekveld de term Ariëns invult, kan kennis nemen van Ariens' geschriften. "Hij zal dan wel het moeilijk leesbare handschrift van Ariëns voor lief moeten nemen. Het archief is namelijk wel gedigitaliseerd, maar niet getranscribeerd. Niettemin maakt dit het gedachtegoed van Ariens een stuk toegankelijker," aldus Jan Hinke, secretaris van het Ariens Comité.



In het themanummer `Digitaliseren' van de KDC-nieuwsbrief `Impressie' gaat Lodewijk Winkeler, hoofd van het KDC, in op dit archief. Zo schrijft hij over het ruim dertig jaar geleden verschenen boek van toenmalig KDC-directeur Jan Roes: `Bronnen van de katholieke arbeidersbeweging. Toespraken, brieven en artikelen van Alphons Ariens 1887-1901'. Winkeler: "Het moet een van de eerste boekuitgaven zijn geweest waar een computerprogramma aan te pas kwam. De afdeling Informatie Verzameling en Verwerking van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen had toen net een van de eerste tekstverwerkers ontworpen, NUTEXT genaamd. In het ruim 650 bladzijden tellende boek krijgt de lezer een selectie aangeboden van teksten van Alphons Ariens uit zijn Enschedese kapelaanstijd. De selectie werd gemaakt uit het acht meter grote archief van Ariens dat bij het KDC berust en dat in 1977-1978 vakkundig was geïnventariseerd. De gekozen teksten werden ontcijferd, uitgetypt, van aantekeningen voorzien waar er iets toelichting behoefde, en alle doorhalingen en invoegingen door Ariens werden getrouw genoteerd. `Engelengeduld' en `monnikenwerk' waren de woorden waarmee Jan Roes dit project typeerde. Vermeldde Ariens in 1891 in een toespraak in Deventer ter gelegenheid van de oprichting van de plaatselijke RK Werkliedenvereniging in het voorbijgaan het nuttige werk van de Vereeniging Utile Dulci, dan kunnen we in een voetnoot onder andere lezen dat deze vereniging in 1845 was opgericht en een gulden contributie per jaar kostte. Ariens geldt tot op de dag van vandaag als de architect van de katholieke sociale beweging: de arbeidersorganisatie en de drankbestrijdingsorganisatie Sobrietas. [...] Voor de ontstaansgeschiedenis van de katholieke sociale beweging is het omvangrijke archief van Ariens van onschatbare waarde. En omdat het archief nog steeds met grote regelmaat onderzoekers trekt, heeft het KDC het volledige archief laten digitaliseren." Het priegelige handschrift van Ariens is nu dus online te lezen, gekoppeld aan de archiefinventaris. "Maar die leerzame en gedetailleerde toelichtingen op zijn toespraken, brieven en artikelen - die zult u in het boek moeten blijven opzoeken," aldus Winkeler tot besluit.

Bron: KDC-Nieuwsbrief